ارزیابی کاهش عملکرد گندم زمستانه در تداخل با علف هرز چاودار وحشی: مطالعه موردی منطقه شاهکوه-استان گلستان

چاودار وحشی (Secale cereale) یکی از مهمترین علف های هرز غلات زمستانه در دنیا محسوب می شود. خسارت حاصل از تداخل این علف هرز با گندم بیش از سایر گونه های علف هرز می باشد. این گیاه عنوان مهم ترین علف هرز گندم در ارتفاعات جنوبی استان گلستان (منطقه شاهکوه) شناخته می شود. از آنجایی که سطح زیر کشت گندم در ارتفاعات جنوبی استان گلستان (منطقه شاهکوه) در مقایسه با مناطق جلگه ای و کم ارتفاع بسیار پایین تر است، تاکنون هیچ توجهی به مشکلات تولید گندم از جمله حضور چاودار وحشی در منطقه مذکور نشده است.

این آزمایش به صورت پیمایشی در 30 مزرعه گندم زیر کشت رقم الوند و رقم امید در منطقه شاهکوه-استان گلستان طراحی و اجرا گردید. نمونه برداری از هر مزرعه در مرحله رسیدگی کامل گندم در ده نقطه در کوادراتی به ابعاد1*1 متر مربع انجام شد. در هر نقطه تمامی بوته های گندم و چاودار وحشی برداشت و جهت تعیین تراکم، عملکرد و اجزای عملکرد به آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان منتقل شدند.

نتایج نشان داد که تعداد بوته های چاودار وحشی در مزارع از 0 تا 9 بوته در متر مربع متغیر بود. تعداد سنبله در متر مربع، عملکرد دانه و عملکرد زیست توده چاودار وحشی در تمامی تراکم ها در تداخل با رقم الوند نسبت به تداخل با رقم امید بیشتر بود. با افزایش تراکم چاودار وحشی صفات مورد بررسی در ارقام گندم کاهش یافتند. به ازای ورود هر بوته چاودار وحشی تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت به ترتیب به میزان 64/6، 50/3، 47/2، 28/9، 38/5 و 43/9 درصد در رقم امید و 74/4، 19/4، 93/2، 30/7، 77/3 و 15/7 درصد در رقم الوند کاهش یافتند. کاهش کمتر تعداد سنبله در متر مربع (پنجه بارور) و وزن هزاردانه در رقم الوند می تواند نشان دهنده توان رقابتی بالاتر آن نسبت به رقم امید باشد. از سوی دیگر، عملکرد دانه این ارقام در شرایط عدم تداخل با چاودار در مزارع تحت کشت بذرهای خودمصرفی تقریبا مشابه مزارع تحت کشت بذرهای گواهی شده (بدون آلودگی به چاودار وحشی) بود.

این یافته ها نشان دادند که چاودار وحشی نقش مهمی در کاهش عملکرد ارقام گندم در منطقه شاهکوه دارد؛ رقم الوند با توجه به پتانسیل تولید عملکرد بالاتر در هر دو شرایط تداخل و عدم تداخل، رقم مناسب تری محسوب می شود؛ استفاده از بذرهای گواهی شده ممکن است راهکار اصلی کنترل چاودار وحشی در منطقه شاهکوه باشد.