تحقیقی پیرامون قرعه از منظر فقه امامیه

آموزه های دین غنی اسلام به گونه ای است که هر نوع بن‎بستی را با طرح برنامه ها و دستورات عملی کاملا عقلانی و منطقی، حل وفصل می‎کند، یکی از راه های تعیین شده برای حل معضلات، قرعه هست. مسیله قرعه در دو جای از قرآن کریم هم آمده است که با دقت به اینکه این قرعه کشی در محضر برخی از پیامبران و اولیاء الهی انجام شده است، به مشروعیت آن در ادیان الهی پی می بریم و بر همین اساس، قرعه جزء مسایل مشروع امضایی در اسلام می‎باشد و در شرایطی به درجه وجوب هم خواهد رسید. در باب مشروعیت قرعه در فقه اهل بیت ع، ادله فراوانی اعم از آیات، روایات، اجماع، عقل، اقوال علما و قوانین موضوعه آمده است. مشروعیت قرعه هم شامل مواردی می‎شود که دارای واقع معین و ظاهر مشتبه می‎باشد و هم آنجایی که درواقع و ظاهر نامعلوم می باشد؛ ضمن اینکه درصورتی که موارد قرعه دارای واقع معین باشد، مفاد قرعه لازم العمل خواهد بود و در غیر این صورت، هرچند مقتضای اصل عدم وجوب عمل می باشد، اما با اقراع، حقی به وجود می آید که تخطی از آن به خودی خود، جایز نمی باشد و درنتیجه بازهم عمل به مفاد قرعه واجب خواهد بود. همچنین هرچند از بررسی ادله مشروعیت به این نتیجه می رسیم که در شرایطی که موارد قرعه محرز باشد تمامی مسلمانان می توانند إعمال قرعه نمایند و اختصاص به امام«علیه السلام» و نواب ایشان ندارد؛ منتهی برای فرار از تبعات منفی و ایجاد هرج ومرج در جامعه، باید چنین تفصیل داد که در امور عادی از قبیل مسابقات و... قرعه برای همگان و بلکه وظیفه آنان می باشد؛ اما در امور مهم از قبیل تعیین والد و ولد و مسایل حقوقی کلان، قرعه کشی باید در منظر مراجع ذی ربط اعم از دینی و دولتی انجام گیرد. درنهایت باید گفت: مسیله مشروعیت و استفاده از قرعه تنها یک بحث علمی محض نیست؛ بلکه مراجع معاصر تقلید هم عملا و در موارد فراوانی بهره بری از قرعه را کاملا مجاز دانسته اند. بلکه باید گفت در مواردی که قرعه کشی ضرورت داشته باشد، به سرحد وجوب خواهد رسید.