بررسی سبک شناسانه شعر فضولی بغدادی

محمد فضولی بغدادی از بزرگترین شاعران سده دهم هجری است که به سه زبان عربی، فارسی و ترکی شعر سروده است. دیوان فارسی فضولی در میان دواوین فارسی، از بلیغترین آنها به شمار میرود و در تاریخ شعر فارسی پلی میان سبک عراقی و سبک هندی شناخته میشود. در این پژوهش صد غزل و ده قصیده از دیوان فارسی این شاعر از دیدگاه سبک شناسی در سه سطح زبانی و فکری و ادبی مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و الکترونیکی است.

زبان شعری فضولی ساده و روان است و ویژگیهای زبان کهن فارسی بندرت در آن دیده میشود. از زبان عربی بهره فراوانی برده است. از نظر ادبی نیز تشبیه و استعاره به ترتیب پربسامدترین فنون بلاغی در کلام اوست. در بخش صنایع لفظی انواع جناس و واج آرایی در صدر قرار دارند. عشق اصلیترین بنمایه شعری اوست و مضامین عرفانی نیز در اشعارش دیده میشود. یکی از وجوه مهم دیگر شعر فضولی پرداختن به مضامین شیعی و مدح و منقبت امامان شیعه یا سرودن مرثیه برای آنهاست.

ردیف در شعر فضولی تنوع بسیاری دارد. از اضافه تشبیهی و استعاره بهره فراوان برده و اشعارش سرشار از تلمیحات قرآنی و داستانهای گذشتگان است. مضمون عمده قصاید وی مدح اهل بیت است. در مجموع میتوان گفت شعر فضولی از حیث پرداختن به موضوعات و مضامین مختلف از عشق زمینی، عرفانی، مضامین مذهبی و شیعی قابل توجه است. معشوق در شعر فضولی در اوج بیرحمی و بی اعتنایی به سر میبرد.