برآورد ترکیب پذیری و هتروزیس در برخی لاین های پنبه آپلند از طریق تلاقی کارولینای شمالی II

پنبه یک گیاه لیفی مهم در سراسر جهان است. عملکرد بالای وش هدف نهایی یک برنامه اصلاحی در پنبه است. به منظور دستیابی به این هدف، تولید ارقام هیبرید گام مهمی در افزایش تولید محسوب می شود. پتانسیل عملکرد ژنوتیپ های فعلی پنبه را می توان از طریق هیبریداسیون افزایش داد. با این وجود، برای توسعه هیبریدهای برتر با عملکرد بالا و کیفیت الیاف بهتر، آگاهی از نحوه توارث و نوع کنترل ژنتیکی صفات مورد نیاز است. بنابراین تجزیه و تحلیل ژنتیکی نقش اساسی در اصلاح از طریق هیبرداسیون دارد.  در این مطالعه حاضر، از طرح تلاقی کارولینای شمالی II برای تلاقی 5 والد مادری و 2 والد پدری برای تولید 10 هیبرید درون گونه ای استفاده شد. دورگ هایF1 تولید شده به همراه والدین، در سال زراعی 1401 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی کارکنده موسسه تحقیقات پنبه کشور کشت شدند.  نتایج تجزیه واریانس صفات نشان می دهد که در بین ژنوتیپ ها و دورگ های مورد مطالعه تفاوت معنی دار وجود دارد. بنابراین به منظور برآورد ترکیب پذیری، و تخمین اجزای ژنتیکی تجزیه کارولینای شمالی II انجام شد. میزان ترکیب پذیری عمومی در صفات مورد بررسی، از ترکیب پذیری خصوصی آنها بیشتر بود که نشان دهنده سهم بیشتر اثرات افزایشی نسبت به اثر غالبیت در کنترل ژنتیکی این صفات است. البته در مورد صفات تعداد شاخه زایا و وزن غوزه و استحکام میزان وراثت پذیری خصوصی به ترتیب 75/0، 68/0 و 62/0 بود، که نشان دهنده دخالت اثرات غالبیت در وراثت این صفات است. نقش اثرات افزایشی در وراثت صفات کشش و یکنواختی الیاف نشان دهنده اثرگذاری انتخاب برای اصلاح این صفات است. در بین هیبریدهای مختلف، بالاترین عملکرد وش مربوط به تلاقی ماکسا ×249SKSH بود، مشاهده شد، که دلیل این امر می تواند به فاصله زنتیکی بین دو ژنوتیپ ارتباط داشته باشد.  با توجه به سهم بیشتر اثرات افزایشی در وراثت صفات عملکرد و اجزای عملکرد استفاده از روش انتخاب برای اصلاح این صفات روش بهتری است. در مورد صفات کیفی با توجه به اینکه در وراثت کیفیت الیاف هم اثرات افزایشی و غالبیت نقش دارند، به نظر می رسد در صورتی که هدف بهنژادگر بهبود کیفیت الیاف است تلفیق روش های انتخاب و هیبریداسیون می تواند مفید باشد. این نتایج کلیدی برای گسترش هیبریدهای پرمحصول در پنبه گیاهی فراهم می کند.