واکاوی مفاهیم عرفانی شعر مشفق کاشانی در بوته نقد مضمونی ربط گرا

جستار حاضر به مطالعه برخی از بنیادی ترین مفاهیم عرفان اسلامی در شعر مشفق کاشانی می پردازد. داده های تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای فراهم آمده و با روش تحلیل، توصیف و قیاس بررسی شده است. مبنای نظری این جستار نقد مضمونی ربط گراست. از این رو، کلیت فضای ذهنی شاعر سوژه تحلیل قرار دارد. یافته ها نشان می دهند که در شعر مشفق مفاهیم توکل، یقین، رضا، ذکر، غیرت، ولایت، تصوف، معرفت، محبت، شوق و سماع گاهی با تاکید بر عین اصطلاح و گاهی با پرداختن مستقیم به معنا به کار رفته اند. برای تحلیل و ارزیابی مجموع معانی قصدشده و قصدناشده از اصطلاحات مزبور در شعر مشفق از رساله قشیریه که جزو مراجع عرفان اسلامی است، استفاده شده است. همسانی معانی اصطلاحات فوق در این اشعار با معنای آن ها در رساله قشیری که از خوانش تطابقی این دو متن روشن می شود، دال بر رویکرد صحیح مشفق در مورد اصطلاحات فوق و تطابق فضای ذهنی وی با آموزه های اصیل عرفانی است. الگویی که از طبقه بندی موضوعی این شعرها به دست می آید نشان می دهد که نگرش عرفانی مشفق بر خلاف آنچه از برخی پژوهش های پیشین استنباط می شود، تک بعدی نیست، بلکه حداقل بر محورهای چهارگانه ایدیولوژی اسلامی-شیعی، انقلاب اسلامی، خمریه سرایی و عرفان شرقی شکل گرفته است.