خوانش اکوفوبیک (بوم هراسانه) متون ادبی

اکوفوبیا (Ecophobia) از رویکردهای مطرح و نوین در نقد بوم‏گرا و اخلاق زیست‏محیطی است. این اصطلاح را اولین بار سیمون استاک(Simon C. EStok)  در ارتباط با محیط‏زیست و به معنای «ترس و نفرت غیرمنطقی از طبیعت» مطرح کرد. در خوانش اکوفوبیک سوگیری‏های ناخواسته انسان نسبت به محیط‏زیست که مبتنی بر ترس و نفرت غیرمنطقی از مظاهر زیست‏محیطی شکل گرفته ‏است در آثار ادبی بررسی می شود. فرض اصلی این رویکرد این است که اکوفوبیا از دوگانه خود/ دیگری نشات می‏گیرد و درنهایت به نوعی بیگانه‏ستیزی در سایه ترسی غیرمنطقی از دیگری منجر می‏شود. درواقع طبیعت‏هراسی، زن‏ستیزی، نژادپرستی و گونه‏گرایی در بستری دگرهراسی روی می‏دهد و بسیاری از رفتارهای انسانی در مواجهه با طبیعت و دیگر انسان‏ها از هراس از دیگری ناشی می‏شود و این دگرهراسی به دنبال خود رفتارهای سلطه‏جویانه را نیز به همراه دارد. در این پژوهش ضمن معرفی بنیان‏های نظری این رویکرد، تلاش شده تا مولفه های اکوفوبیک موجود در آثار ادبی تبیین و روش و نحوه کاربست این نظریه در نقد آثار ادبی توضیح داده شود. با این رویکرد می‏توان به خوانش جدیدی از آثار ادبی پرداخت و با واکاوی و بررسی نوع رابطه انسان با طبیعت در بستری اکوفوبیک و بیان ریشه‏های پیدایش این هراس‏ها به اصلاح این رابطه کوشید. برآیند این پژوهش نشان می دهد که در آثار ادبی با سه گونه متمایز از اکوفوبیا روبه رو هستیم که با به نمایش گذاشتن ترس‏های زیست محیطی مغفول ‏واقع‏ شده، نقش قابل توجهی در جهت تصحیح نوع رابطه انسان با محیط‏زیست ایفا می‏کنند و می‏توانند ما را نسبت به رفتارهایمان با زمین حساس سازند.