تاثیر سیاست های اصلاح الگوی کشت بر حفاظت منابع آب و خودکفایی گندم (مطالعه موردی: دشت کبودراهنگ)

اصلاح الگوی کشت برنامه ای است که دولت با هدف دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و حفظ امنیت غذایی دنبال می نماید. حفاظت منابع تولید پایه، خودکفایی در تولید محصولات اساسی و حفظ اشتغال کشاورزی از جمله اهداف این برنامه است. این پژوهش در همین راستا با تاکید برحفاظت منابع آب در دشت کبودراهنگ استان همدان اجرا گردید. با استفاده از مدلسازی به روش برنامه ریزی خطی برای منطقه مورد مطالعه، الگوهای بهینه تعیین شدند. سیاست های حفاظت منابع آب با دو سناریوی کاهش بهره برداری از آب های زیر زمینی به میزان 30 و 50 درصد و سناریوی خودکفایی تولید گندم مورد بررسی و آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد سیاست حفاظت از منابع آب باعث کاهش بازده برنامه ای الگوی کشت از 44/2 تا 24درصد در مقایسه با الگوی فعلی می شود. سطح زیر کشت غلات دیم نیز افزایش و سطح زیر کشت محصولات آبی کاهش یافت. سطح زیرکشت خیار وگوجه فرنگی افزایش یافته، ولی سطح زیر کشت علوفه و غلات آبی کاهش پیدا کردند. خودکفایی گندم تحت شرایط الگوی کشت موجود و بهینه به خودی خود محقق بود، اما در سناریوهای حفاظت منابع آب بدون اعمال قید خودکفایی میسر نشد. تحت سناریو خودکفایی گندم بازده برنامه ای و استفاده از نیروی کار بیش از سناریوهای حفاظت منابع آب کاهش یافت. افزایش بهره وری آب در هرکدام از سناریوها نسبت به وضع موجود مشهود بود. با توجه به یافته های تحقیق و در راستای حفاظت منابع آب و بهره برداری پایدار از این منابع، کنترل وکاهش بهره برداری به میزان 30 تا 50 درصد در راستای الگوی بهینه کشت ضروری است