اعتبارسنجی معادلات فاکس و تاناکا در برآورد ضربان قلب بیشینه کودکان و نوجوانان ایرانی: ارزیابی به روش تحلیل گازهای تنفسی در آزمون ورزشی وامانده ساز

ضربان قلب بیشینه یک شاخص فیزیولوژیکی به منظور کنترل شدت فعالیت بدنی در حوزه ورزش و توانبخشی ورزشی به شمار می رود. به دلیل مشکلات اجرایی اندازه گیری ضربان قلب بیشینه در آزمون های ورزشی فزاینده، این شاخص فیزیولوژیکی به وسیله معادلات رگرسیونی برآورد می شود. اغلب منابع علمی از دو معادله فاکس (سن - 220) و تاناکا (سن 7/0 -208) به منظور برآورد ضربان قلب بیشینه استفاده کرده اند که بر پایه داده های حاصل از جمعیت بزرگسال طراحی شده اند. بنابراین ممکن است این دو معادله در جمعیت کودک و نوجوان از دقت زیادی برخوردار نباشد. هدف این پژوهش اعتبارسنجی معادلات فاکس و تاناکا در برآورد ضربان قلب بیشینه پسران کودک و نوجوان است.

در پژوهش حاضر ضربان قلب بیشینه در آزمون درمانده ساز بروس تعدیل شده بر روی نوار گردان مجهز به دستگاه تحلیل گازهای تنفسی به روش مستقیم در 349 پسر 8 تا 18 ساله سالم اندازه گیری شد. در ادامه ضربان قلب بیشینه با استفاده از معادلات فاکس و تاناکا برآورد شد. به منظور اعتبارسنجی معادلات فاکس و تاناکا در مجموع آزمودنی و نیز آزمودنی های کودک و نوجوان، ضربان قلب بیشینه اندازه گیری شده و برآوردشده با همدیگر مقایسه شدند. برای این کار از همبستگی پیرسون، تی همبسته و توافق بلاند آلتمن استفاده شد.

با افزایش سن آزمودنی ها تغییر چشمگیری در ضربان قلب بیشینه پسران رخ نداد، به طوری که همبستگی منفی ضعیفی بین سن و ضربان قلب بیشینه دیده شد (05/0>P ،198/0 - =P). همبستگی معناداری بین ضربان قلب بیشینه اندازه گیری شده در روش معیار با معادلات فاکس (198/0=R) و تاناکا (198/0=R) دیده شد (05/0>P). با این همه، تفاوت معناداری بین ضربان قلب بیشینه اندازه گیری شده با ضربان قلب بیشینه برآوردشده فاکس (32/6±23/5= میانگین اختلاف، معادل 7/2 درصد میانگین ضربان قلب بیشینه) و تاناکا (17/6±07/3- = میانگین اختلاف، معادل 44/1- درصد میانگین ضربان قلب بیشینه) دیده شد (05/0>P)، به طوری که معادلات فاکس و تاناکا به ترتیب به بیش تخمینی و کم تخمینی ضربان قلب بیشینه انجامید. همچنین نمودار بلاند-آلتمن حاکی از توافق پایین معادله های ضربان قلب بیشینه فاکس و تاناکا در مقایسه با روش معیار بود. در ادامه، با تقسیم آزمودنی ها به دو رده سنی 8 تا 13 سال و 14 تا 18 سال تغییری در نتایج ایجاد نشد، به طوری که همبستگی معناداری بین ضربان قلب بیشینه معادلات فاکس و تاناکا با روش معیار مشاهده نشد (094/0 - 028/0 =R) (05/0<P). همچنین اختلاف معناداری بین ضربان قلب بیشینه معیار و معادلات فاکس و تاناکا دیده شد (ضربه در دقیقه 26/6 - 55/3 - = میانگین اختلاف) (05/0>P).

به نظر می رسد که در پسران کودک و نوجوان معادلات ضربان قلب فاکس و تاناکا از اعتبار کافی برخوردار نیستند. با این همه، در شرایطی که مجبور به برآورد ضربان قلب بیشینه هستیم، معادله تاناکا از خطای برآورد کمتری برخوردار است. با توجه به نتایج این پژوهش، طراحی معادله بومی به منظور برآورد ضربان قلب بیشینه پسران کودک و نوجوان ایرانی سودمند خواهد بود.