نگاهی بنیانی به چیستی و چگونگی تحقق مرجعیت علمی در علوم انسانی

: از آنجا که پرداختن به مرجعیت علم با نگاهی بنیانی یک ضرورت بوده و می بایست بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران قرارگیرد، این پژوهش بر آن است تا با رجوع به ریشه های شکل گیری  مرجعیت درعلم و با گذر ازتاریخ تطور و تکامل علم در سیر تاریخی آن ،به سازوکاری درخور، جهت تحقق مرجعیت علمی با استمداد از نگرش های بدیل فلسفی دست یابد. مقاله حاضر با برگزیدن نگاهی کل نگر، تلاش دارد که با کاربست سه روش تحلیل، آمیخته ساختن و سینتتیک به ارایه جامعیتی برای چگونگی شکل گیری مرجعیت در علم دست یابد. در این راه، نخستین گام بهره گیری از روش تحلیل و موشکافی مستندات علمی- فلسفی است.گام های بعدی، شامل آمیخته ساختن یافته های حاصل از تحلیل و استوار ساختن آن ها بر اصولی مستحکم  برمبنای روش سینتتیک درروش، می باشد. کاربرد توامان این سه روش که به مثابه بهره گیری ازروش شناسی استقراگرایانه همراه با واقع نگری در تحلیل و پیشینی انگاری قیاس گرایانه در سینتتیک است، این راهکار هرچند اغلب مورد کم توجهی قرار گرفته است اما به جهت ادغام روش ها و عدم تک سو نگری،روشی قابل اتکا برای انجام پژوهش در حوزه علوم انسانی به شمار می رود. کاربست روش تحلیل و رجوع به مستندات علمی، حقیقت دانش در معنای ظاهری آن را روشن می سازد و رجوع به مستندات فلسفی، حقایق نهفته در پس ظواهررا در باب ماهیت دانش، آشکار می سازد؛ تحلیل این دو رهیافت که هریک به وجهی از منشور چند وجهی شناخت از ماهیت دانش اشاره دارد و بعضا متناقض به نظر می رسند، نیازمند وحدت بخشی از طریق آمیخته ساختن است. گام آخر به کارگیری روش سینتتیک با اتکا بر بنیان و اصول و طرح الزامی مبنی بر ضرورت طی نمودن مراتب چهارگانه جامعیت تفکر علمی برای پاسخ به چگونگی تحقق  مرجعیت در علم است. یافته ها در این فرایند علمی نشان می دهد که  مرجعیت در علوم انسانی ممکن نخواهد بود مگر این که الزامات دستیابی به آن در عرصه علمی کشور محقق گردد. الزام نخست: رفتن ورای تجربه و روش علمی متکی به آن؛ اگرچه مورد پذیرش در علوم طبیعی است دوم: تکیه بر دانش پیشینی به عنوان تنها دانش معتبر از نوع جهان شمول؛ سوم: طی نمودن مراتب صحیح تفکر علمی در علوم انسانی به منظور تحقق دانش جهان شمول، دانشی که بنیان آن استوار بر اصول دارای وجوب و  قطعیت و مورد پذیرش بدون قید و شرط است؛ چهارم: تربیت و پرورش افرادی برجسته در جایگاه ناظران بی طرف و فیلسوفان؛ ناظرانی که با بی طرفی به قضاوت و داوری در خصوص عملکرد بازیگران عرصه علم پرداخته و میزان اعتبار دستاوردهای علمی را مورد سنجش قرار می دهند؛ فیلسوفانی که دغدغه اصلی شان دستیابی به حقیقت است و انحراف از اصول در علم را گوشزد می کنند؛ پنجم لحاظ نمودن سه معیار و سنجه برای سنجش میزان اعتبار دانش تولید شده علمی شامل «اصالت داشتن»، «الگو بودن» و «فایده مند در جهت رفع مسایل مبتلابه جامعه» و ششم: تغییر روش متداول مرسوم شده در تدریس به روش مبتنی بر مباحثه و تعامل بر پایه تفکر انتقادی در مراکز علمی. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که اگرچه غلبه نگرش تجربه گرایی در علوم انسانی به عنوان نگرشی حدی نسبت به دوران هزارساله عصر تاریک، سبب  مرجعیت یافتن عینیت ها بر این حوزه مطالعاتی گردید و اساس را بر روابط علت و معلولی و قوانین حاکم بر آن قرار داد، اما تلاش فلاسفه ای نظیر کانت در مسیر دستیابی به حقیقت بالذات و فی نفسه، توجهات را به بعد متافیزیک و ورای محسوسات از پدیده ها جلب نمود و انسان را نسبت به ذخایر عظیم نهفته در وجود، ظرفیت ها، نبوغ و استعدادهای بالقوه خویش و مهم تر از آن قوای عظیم ذهنی خود، آگاه ساخت؛ تا آن جا که اگر کانت در جهان غرب به این حقایق انسانی دست نمی یافت و تکیه بر الهام و شهود را به عنوان منبع عظیم خلق آثار بدیل گوشزد نمی نمود، نگرش تجربه گرایی حاکم، همه چیز را بر روابط علت و معلول بنا می نهاد و جامعیت مفهومی علم (Idea of science) هرگز تحقق نمی یافت. بنابراین، باید پذیرفت که رهیافت بدیل در مرجعیت علمی در حوزه علوم انسانی، قرارگیری بنیان مرجعیت بر خلق هاست. خلق هایی که انسان علت موجودیت یافتن آن است و از پیش موجود و مشخص نیست. انسانی که بنا به ماهیت و فطرت وجودی خویش خلاق آفریده شده است و اکسیر آزادی که همزاد با آفرینش او است امکان تجلی ظرفیت های عظیم و بی شمارذاتی و نبوغ و استعداد و توانمندی وی را ممکن می سازد.