گونه شناسی قرائات منقول از عاصم توسط ابان بن تغلب و تفاوت آن با قرائت حفص

ابان بن تغلب که یکی از محدثان، لغت شناسان و قاریان مشهور شیعه در قرن دوم هجری به شمار می آید، قرایتی مخصوص به خود داشته و حتی کتابی با عنوان القرایات تالیف کرده بود. نقش او و قرایات منقول از او در فهم و تفسیر قرآن برکسی پوشیده نیست. او قرایت خویش را بر قراء بزرگی چون عاصم عرضه کرده و ناقل قرایت آنها نیز بوده است. قرایت رایج قرایت حفص از عاصم است و ابان نیز قرایت خود را از عاصم داشته است. اینکه چه مقدار از قرایاتی که ابان نقل کرده، قرایتی است که از عاصم شنیده است، مشخص نیست، لکن در کتب تفسیری و به هنگام نقل قرایات مختلف، در برخی موارد تصریح شده که ابان قرایت این واژه را از عاصم نقل کرده است. پژوهش حاضر، با تتبع در منابع شیعه و سنی این موارد را احصا کرده است. مواردی که اولا تصریح شده که ابان این قرایت را از عاصم نقل کرده و ثانیا قرایت نقل شده با قرایت حفص، تفاوت دارد. با عنایت به نقل بی واسطه ابان از عاصم که قرایت مشهور امروز، از طریق حفص به او می رسد، بررسی تفاوت های نقل ابان و عاصم می تواند در فهم و تفسیر آیات راهگشا باشد. آنچه در این پژوهش احصا شده به جز یک مورد، مربوط به تفاوت در ساختمان واژه در دو بخش افعال و اسامی است که به صورت مجزا فهرست و تفاوت معنایی آن مختصرا بیان شده است.