واکاوی چیستی احباط از نگاه قرآن کریم

«احباط عمل در آخرت» در نگاه تفسیری کلامی به ویژه با تکیه بر ظاهر بدوی آیه: «و قدمنا إلی‏ ما عملوا من عمل فجعلناه هباء منثورا» (فرقان: 23)، به معنای «ابطال عمل» تلقی می شود. این نوشتار روشن می سازد «احباط عمل در آخرت» از نگاه قرآن کریم، از سنخ «اظهار بطلان» است، نه «ابطال عمل» به معنای «باطل ساختن عمل با امحای آثار آن». خصوصیت نو آورانه ی این نوشته، تحلیل چیستی احباط در آخرت به شکل قرآن بنیان بر پایه ی مقدمات ماخوذ از آیات است که به مدد آن، بایستگی صرف آیه فوق از ظاهر صریحش، مستدل می گردد. سیر منطقی حل مسیله ی پژوهش بدین قرار است: در مرحله نخست مستدل می شود: 1. ذات لایتغیر و مشترک میان اسباب حبط، «کفر» است؛2. حقیقت کفر، عبارت است از: باطل و بی اثر کردن حق و نعمت؛ 3. میان عمل و جزای اخروی آن از نگاه قرآن، رابطه ی این همانی بر قرار است. سپس بر پایه ی مقدمات مذکور، مستدل می گردد حقیقت احباط در آخرت، اظهار حقیقت عمل کفر ورزیدن، برای انسان مرتکب کفر است که خداوند، آن را با پدید آوردن نشیه ی آخرت محقق می سازد، نشیه ای که باطن عمل انسان مرتکب کفر که «باطل و بی اثرسازی» است در آن نشیه برایش آشکار می شود و او، بطلان و بی اثری اعمالش را به جزای کفر ورزیدن، دریافت می کند. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی و با تکیه بر شیوه ی تفسیر موضوعی آیات ناظر به حبط اعمال سامان یافته است.