تاثیر عوامل توپوگرافی و خاکی بر برخی ویژگی های کمی و کیفی صمغ کتیرا گون زرد (Astragalus parrowianus Fischer.) مطالعه موردی: مراتع جلمبادان شهرستان جوین

این مطالعه با هدف بررسی و شناخت ویژگی‏های شیمیایی و فیزیکی کتیرای حاصل از گون زرد (Astragalus parrowianus Fischer.) در مراتع جلمبادان شهرستان جوین و مطالعه ارتباط این ویژگی ها با خصوصیات خاکشناسی و توپوگرافی انجام شد. به منظور برداشت صمغ گون، در تیر و مردادماه 1399 به مراتع جلمبادان شهرستان جوین مراجعه شد و با استفاده از منابع علمی و راهنمایی بهره برداران محلی، 4 مکان مختلف حضور گون زرد مورد شناسایی قرار گرفت. سپس در هریک از مکان ها نمونه برداری صمغ کتیرا از پایه های گون استخرج شد و به منظور  تهیه نمونه خاک پروفیل در عمق 60-0 سانتی‏متری حفر شد. ویژگی های کمی صمغ کتیرا شامل میزان تولید، میزان خاکستر، میزان گرانروی و ویژگی های کیفی کتیرای استحصال شده شامل میزان عناصر پتاسیم، کلسیم، فسفر و سدیم، میزان قندهای آرابینوز، گالاکتوز، فروکتوز، گلوکز و ساکارز و میزان اسیدهای آمینه پرولین، سرین و والین اندازه گیری شد. در نمونه های خاک برداشت شده فاکتورهای هدایت الکتریکی، درصد شن، درصد سیلت، درصد رس، قلیائیت خاک، درصد اشباع آب خاک، میزان پتاسیم خاک و مقدار ماده‏آلی در آزمایشگاه با استفاده از روش های استاندارد تعیین شدند. نقشه های شیب، جهت و ارتفاع نیز به منظور تعیین خصوصیات توپوگرافی تهیه شد. سپس با استفاده از تجزیه واریانس یک طرفه، وجود اختلاف معنی دار بین مکان های مختلف به اثبات رسید و در نهایت با استفاده از رج بندی با تحلیل جداکننده ‏های پارامتری شده (RDA)، ارتباط بین ویژگی های محیطی و خصوصیات کتیرا مورد بررسی قرار گرفت. از میان ویژگی های خاک مقدار ماده آلی، درصد رس، شن، مقدار سنگریزه و هدایت الکتریکی دارای تفاوت معنی داری در سایت های مورد مطالعه هستند. درحالی که پتاسیم، قلیائیت و درصد سیلت تفاوت معنی داری در میان سایت‎های مورد بررسی ندارند. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی صمغ کتیرا به جز والین، منیزیم، ساکارز و گالاکتوز در میان سایت‎های مورد بررسی دارای اختلاف معنی دار است. سایت یک دارای کمترین میزان گرانروی، کلسیم، سدیم، فروکتوز، پرولین و بیشترین مقدار محصول و خاکستر است. سایت دو دارای بیشترین مقدار پتاسیم، فسفر، آرابینوز، گلوکوز، پرولین است. سایت سه بیشترین گرانروی، کلسیم و سرین و کمترین ساکارز و گالاکتوز است. سایت چهار دارای کمترین میزان محصول، پتاسیم، فسفر، آرابینوز، گلوکز، خاکستر، سرین و بیشترین مقدار سدیم و فروکتوز است. همچنین حدود 90 درصد از تغییرات توسط محور اول نمودار RDA توجیه می شوند و متغیرهای ارتفاع از سطح دریا (72 درصد)، قلیائیت خاک (42 درصد)، جهت شیب (36 درصد)، هدایت الکتریکی (34 درصد) و درصد شیب (33 درصد) مهم ترین عوامل موثر در تفکیک مکان های مختلف رویش گون کتیرایی زرد در منطقه جلمبادان بوده اند. مهم ترین عوامل موثر در تفکیک مکان های مختلف رویش گون کتیرایی زرد در منطقه جلمبادان بوده اند. با توجه به نتایج ویژگی های صمغ کتیرا تحت تاثیر عوامل محیطی است و هر یک از ویژگی های صمغ کتیرا تحت تاثیر برخی از ویژگی‎های محیطی قرار دارند. از این برای اهداف صنعتی مختلف که ویژگی مشخصی از صمغ کتیرا مزیت دارد لازم است تا محیطی که گونه گون در آن پرورش می یابد و یا صمغ آن برداشت می شود از جهت عوامل محیطی مورد نظر در شرایط بهینه باشد.