استفاده از سنجه های سیمای سرزمین و سنجش از دور درتحلیل تغییرات و تخریب سرزمین (مطالعه موردی: حوزه آبخیز شیرین دره_استان خراسان شمالی_ ایران)

تغییر کاربری/پوشش سرزمین یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر منابع طبیعی در سراسر جهان می باشد. پایش و تحلیل تغییرات فرایندی بسیار پیچیده است. با توجه به اینکه تحلیل الگوی سیمای سرزمین می تواند به محققین در راستای درک و کمی سازی تغییرات کاربری در سطح زمین کمک کند، حائز اهمیت است. قابلیت توصیف کمی ساختار سیمای سرزمین لازمه مطالعه عملکرد و تغییر در سیمای سرزمین می باشد. اکولوژی سیمای سرزمین شاخص های کمی متنوعی به منظور تحلیل و توصیف ساختارسیمای سرزمین دارد. سنجه های سیمای سرزمین می توانند همزمان برای کمی کردن خصوصیات مکانی پهروها، طبقات، و یا موزاییک های کل سیمای سرزمین استفاده شوند.

در این مطالعه از طبقه بندی نظارت شده به روش حداکثر احتمال در محیط نرم افزار IDRISI Selva استفاده شد. تصاویر ماهواره لندست سال های 1996، 2005 و 2015 برای این منظور تهیه و در نهایت بر اساس اهداف این مطالعه 6 طبقه کاربری در حوزه آبخیز تعیین شد. به منظور کمی سازی میزان تغییرات سنجه های مختلف سیمای سرزمین در سطح طبقه و در سطح سیمای سرزمین از جمله سنجه تعداد پهرو، متوسط اندازه پهرو، میانگین فاصله نزدیک ترین همسایه، شاخص بزرگ ترین پهرو و شاخص های تنوع سیمای سرزمین با استفاده از نرم افزار Fragstats 4.2 استخراج شدند.

میزان صحت کلی طبقه بندی برای سال های 1996، 2005 و 2015 به ترتیب % 96/92، % 29/87 و% 45/87 محاسبه شد. این سنجه ها اطلاعات بسیاری از ساختار و ترکیب سیمای سرزمین در اختیار محقق قرار می دهند و قادرند تحلیل دقیق تری از تغییرات و میزان پهروشدگی سیمای سرزمین داشته باشند. نتایج به طور واضح افزایش تعداد پهرو کاهش متوسط اندازه پهرو که دو سنجه مهم در تحلیل پهروشدگی سیمای سرزمین هستند را بین سال های 2005 تا 2015 نشان می دهد. این تغییرات گویای روند تخریب و از هم گسستگی در حوزه آبخیز شیرین دره می باشد.

بررسی الگوی سیمای سرزمین در منطقه مورد مطالعه نشان دهنده توسعه زمین های بایر و کشاورزی دیم می باشد و به منظور کاهش تخریب در منطقه و مدیریت بهتر لازم است دلایل تغییرات ایجاد شده به دقت بررسی و مطالعه شود. این بدین معناست که با روند تخریب فعلی لازم است تا برنامه مدیریتی منطقی با تاکید بر حفاظت از منابع طبیعی، جنگل ها، مراتع و همچنین پهنه های آبی، در حوزه آبخیز تهیه و اجرا شود.