پژوهش تطبیقی پیرامون مکانیزم های هماهنگی آوایی در زبان های عربی و ترکی آذری (بررسی موردی وام واژه های عربی)

علم الاصوات فرع من علم اللغه العام، والذی یدرس الاصوات االلغویه للوقوف علی القوانین العامه المتعلقه باصوات الکلام وإنتاجه. وهو اللبنه الاولی والرئیسه فی النظام اللغوی. والانسجام الصوتی ظاهره لغویه تحدث فی الصوائت والصوامت؛ وهو تاثر الاصوات بعضها ببعض ینتهی إلی نوع من المشابهه بینها. وهذه الظاهره تطرا بآلیاتها فی اکثر اللغات، منها العربیه والترکیه الاذربیجانیه، إذ تمتاز کلتاهما بهذه الظاهره، لاتصافهما بالإیقاعیه الصوتیه فی صیاغه المفردات. ویلفت النظر إشکالیه وجود المفردات الدخیله العربیه الخاضعه للانسجام الصوتی فی الترکیه الاذربیجانیه. إذن، هذه الدراسه تهدف، عبر المنهج الوصفی-التحلیلی ونظرا للسانیات الصوتیه المقارنه، إلی معالجه بعض الکلمات العربیه الدخیله ومقارنه سماتها الصوتیه، ضمن استعمالها فی الترکیه الاذربیجانیه، من جهه تطویع الصوائت والصوامت لتتبین لنا معالم النظام الصوتی بین اللغتین، اولا؛ ولتتضح کیفیه معامله اللغه الاذربیجانیه مع اللفظ العربی الدخیل عند التصرف فی کینونته الصوتیه تطویعا لها، ثانیا. وهذا الامر، بالطبع، یعتبر منجزا علمیا یفیدنا فی الکشف عن المشابهات والمفارقات التی تتجسد فی النظام الصوتی بین اللغتین ومدی الخلاف بینهما، ضمن الدراسات الصوتیه المقارنه. والحاصل ان تاثر الصوائت رجعی وتقدمی اشتملت علیهما العربیه والاذربیجانیه. والصوامت العربیه، تمیل فی التجاور إلی الانسجام، کما الاذربیجانیه. وإن إتباع الحرکه لحرف اللین توافق حرکی عریی یقع فی المیل من الکسره إلی الیاء والضمه إلی الواو والفتحه إلی الالف؛ ومن عاده اللغه الترکیه إشباع الکسره وتمثیلها یاء. وإن التزام الهمزه وتحقیقها من خصائص العربیه وهی قد تتخلص منها بحذفها او تلیینها؛ کما الاذربیجانیه. وقد وردت فی الاذربیجانیه مصادر عربیه ذات حروف الحلق التی توثر فی إشباع الکسره وعدمه؛ وهذه الظاهره لاتوجد فی العربیه.