علیت گرنجر متغیر در زمان میان دلاری شدن، نرخ ارز و بازار سهام: رویکرد خودرگرسیون برداری گسترش یافته با وقفه (LA-VAR)

در زمان وقوع شوک های ناگهانی نرخ ارز، دلاری شدن از جمله مسائلی است که برای حفظ قدرت خرید واحدهای اقتصادی در یک کشور رخ می دهد و می تواند تمامی بازارها به خصوص بازار سهام را تحت تاثیر قرار دهد. هدف این مقاله به کارگیری مدل خودرگرسیون برداری گسترش یافته با وقفه (LA-VAR) برای ارزیابی پویایی های روابط علیت گرنجری میان نرخ ارز، دلاری شدن جزئی و بازار سهام در اقتصاد ایران است. بدین منظور از داده های ماهانه در دوره فروردین 1388 تا آبان 1401 استفاده شد. یافته های الگوریتم های تکامل بازگشتی (RE)، پنجره گردشی (RO) و بسط پیشین (FE) نشان داد در بیشتر دوره مورد بررسی هیچ رابطه علی میان نرخ ارز و بازده شاخص کل بازار سهام وجود نداشته است. فقط در دوره سال 1397 تا پاییز 1399 ابتدا علیت دوسویه بین نرخ ارز و بازده شاخص کل برقرار بوده است و بعد از آن جهت علیت از نرخ ارز به سمت بازده شاخص کل است. همچنین نتایج علیت نرخ ارز و دلاری شدن حکایت از آن داشت نرخ ارز از دی ماه 1390 تقریبا تا آبان 1392 علیت گرنجری دلاری شدن بوده است که در این زمان نرخ ارز از حدود 1800 تومان به حدود 3000 تومان و شاخص دلاری شدن از حدود 3/0 به 5/0 افزایش یافته است. در مقابل در بیشتر دوره 1397 تا پاییز 1399 نرخ ارز علیت گرنجری دلاری شدن است. بر این اساس با توجه به منبع شوک ها، باید سیاست گذاری مناسبی برای نرخ ارز یا امکان دلاری شدن در نظر گرفته شود.