گذرایی سرنمونی و حذف مفعول در زبان فارسی

حذف مفعول پدیده ای است که در آن فعل متعدی که برای تکمیل معنا به دو موضوع فاعل و مفعول نیاز دارد، با حذف مفعول خود به فعل لازم تبدیل می شود. با این حال، بدون آنکه بافت کلی سرنخ هایی پیرامون هویت مفعول به دست دهد، مخاطب قادر به درک معنای جمله بوده و درک مفهوم مفعول محذوف برای او امکان پذیر است. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تاثیر مولفه های گذرایی سرنمونی بر ساخت حذف مفعول در زبان فارسی است.  با توجه به اینکه حذف مفعول از عوامل کاهنده ظرفیت فعل و به تبع آن کاهنده میزان گذرایی است، انتظار می رود در این ساخت مولفه های گذرایی سرنمونی بیشتری با ارزش منفی حضور داشته باشند. به منظور بررسی این موضوع 435 مورد حذف مفعول از گونه های گفتاری و نوشتاری زبان فارسی معاصر از منابع متنوعی استخراج شده و تاثیر مولفه ها به صورت مجزا بر هر نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد مولفه هایی نظیر ارادی بودن و کنش گری بر حذف مفعول تاثیری ندارند و برخلاف انتظار بسامد ارزش مثبت مولفه های جنبشی، وجه و مثبت بودن که بیانگر میزان گذرایی بالاست در چنین ساخت کاهنده گذرایی بیشتر است. طبیعتا حذف مفعول از دیگر مولفه های گذرایی سرنمونی پیروی می کند و بسامد ارزش منفی این مولفه ها در این ساخت بیشتر است. بررسی میزان تاثیرگذاری مولفه های گذرایی سرنمونی و دلایل آن، ارائه آمار مربوط به بسامد هر یک در ساخت حذف مفعول و درنهایت معرفی پیوستاری از شرایط  سرنمونی حذف مفعول، مواردی است که در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است.