«پرسپکتیو معکوس» در نگاره های ارمنی جلفای نو در قرن هفدهم میلادی

تولید نسخ خطی و مصور کردن آن ها برای مهاجران ارمنی ساکن جلفای‎نو در قرن هفدهم میلادی اهمیتی مضاعف داشته است. نگاره های تولیدشده در جلفای نو در طول قرن هفدهم از تنوع سبک شناختی بسیاری برخوردارند. هدف این پژوهش بررسی بنیادهای مشترک این آثار در شیوه ترکیب زوایای دید و فضاسازی مبتنی بر آن است. در این زمینه از پیشینه تحلیلی نظریه پردازان «پرسپکتیو معکوس» و به طورخاص از شیوه تحلیلی «لیف ژگین» استفاده شده است. این نظریه پردازان در میانه های قرن بیستم در فضای فرهنگی-هنری روسیه به دنبال تبیین قواعد ساخت فضا در نقاشی های پیشامدرن و بالاخص در سنت شمایل نگاری بودند. بدین منظور با استفاده از روشی توصیفی-تحلیلی نگاره هایی از هنرمندان ارمنی صاحب سبک و تاثیرگذار آن دوران از ابتدا تا انتهای قرن هفدهم انتخاب شد، به گونه ای که این آثار بتوانند تنوع سبک شناختی آن مکتب را در آن بازه زمانی نمایندگی کند. از بررسی این نگاره ها مشخص شد که خطوط موازی در بازنمائی موضوعات نه بر یک افق بلکه به سوی مناطق متعددی همگرا شده است. یافته های مقاله حاکی از آن است که در نگارگری جلفای نو انواع تکرارشونده ای از دگردیسی های شکلی دیده می شود که ناشی از تجمیع و تلخیص نماها از زوایای دیدی پویا است. این دگردیسی های دیداری به شکل های متنوعی ازجمله تجمیع نماها در معماری ساختمان ، تحدب نامعمول سر و بدن فیگور، اضافه شدن «سطوح مکمل» به چهره، معلق شدن اشیاء و چرخش آن ها به سوی بیننده، دیده می شود. بنابراین می توان گفت که علی رغم تنوع سبک شناختی نگاره های جلفای نو، «پویایی زوایای دید» نقشی اساسی در شکل گیری فضای دیداری آثار داشته است. ازآنجاکه پویایی زوایای دید، زیربنای تعریف «پرسپکتیو معکوس» در نظریه فلورنسکی و ژگین است، می توان گفت که آثار این مکتب عموما نشان دهنده کاربست این پرسپکتیو در ساخت فضایی است.