بررسی تطبیقی عاملیت انسانی در نظریه شناختی- اجتماعی بندورا و رویکرد اسلامی«انسان به منزله عامل

هدف مقاله حاضر بررسی تطبیقی-اجتماعی بندورا و رویکرد اسلامی «انسان به منزله عامل» است. بندورا، عاملیت را به معنای تاثیر ارادی بر عملکرد خود و رویدادهایی می داند که واجد خصیصه های عامل «محیطی بودن، عمدی بودن، پیش اندیشی، خود واکنش سازی و تامل در خود» است. از سوی دیگر در دیدگاه اسلامی، انسان براساس مفهوم عاملیت مورد نظر است و عمل و عاملیت شناختی، گرایشی و ارادی است. مطالعه عاملیت او، بر پایه سه مبنای اساسی حاضر به لحاظ روش شناختی، مطالعه ای تطبیقی است که مبتنی بر مقایسه شباهت ها و تفاوت ها و ریشه یابی آن هاست. در بخش تربیتی نیز از روش استنتاجی فرانکنا استفاده شده است. مبانی و جنبه های عاملیت در هر دو دیدگاه اشتراک زیادی با هم دارند به نوعی که پیش اندیشی و تامل در خود از دیدگاه اول را می توان ناظر بر شناخت در رویکرد دوم؛ همچنین خود واکنش سازی و عمدی بودن در رویکرد اول را به ترتیب ناظر بر مبنای عاطفی و ارادی در رویکرد دوم دانست. با این وجود، دو دیدگاه در موضوعاتی همچون مفهوم عمل و عملکرد، ماهیت تعامل، جنبه های شناختی، عاطفی و ارادی، فطرت، مسئولیت و اخلاق تفاوت هایی دارند که پیامدهایی برای تعلیم وتربیت خواهند داشت از جمله این که رویکرد اول بر اهمیت ساختار تاکید دارد در حالی که رویکرد دوم، وزن بیشتر را به عاملیت فردی می دهد. با توجه به اهمیت بحث عاملیت انسان که در هر دو دیدگاه مورد توجه قرار گرفته، در استنتاج های تربیتی بر وجوه مشترک دو دیدگاه تاکید شده است.