فون ماهیان ارزشمند ایران در معرض مخاطرات زیست محیطی

فون ماهیان بومی ایران در معرض تهدیدها و مخاطرات زیست محیطی بوده و ذخایر برخی از آنها در حال کاهش است.در حال که برخی از گونه های ماهیان ایران هنوز از نظر علمی شناسایی نشده و بطور اصولی طبقه بندی نگردیده اند.
ماهیان بومی دارای ارزش های متعددی می باشند.این ماهیان جزئی از ذخایر ژنتیکی و بانک ژنی مجموعه حیات یک ناحیه مهمی شوند.
هدف از ارائه این مقاله تاکید بر اهمیت مطالعات بنیادی ماهی شناسی شناساندن عوامل مؤثر بر نابودی نسل ماهیان و توجه به جوانب زیست محیطی توسعه پایدار شیلات و آبزی پروری است.با مروری بر تاریخچه ماهی شناسی در ایران و اهمیت ماهیان بومی آبهای داخلی،عوامل مؤثر بر این ماهیان مورد توجه و تعمق قرار گرفت.با رجوع به منابع و بر مبنای مشاهدات و تجربیات علمی،دلایل کاهش ذخایر و دگرگونی زیستگاهی و نژادی ماهیان آبهای داخلی مورد بررسی قرار گرفت.ماهیان ایران در ادوار تاریخی گذشته و پیش از آن در معرض فشار زیست محیطی وتغییرات ناشی از آن بوده اند.و عوامل صنعتی اثر تشدیدکننده ای بر این روند داشته است.
عوامل پیش از صنعت شامل:تغییر شرایط اقلیمی،از بین رفتن پوشش گیاهی،آبیاری،هیبریداسیون و دگرگونی ژنتیکی و نژادی ماهیان و عوامل ناشی از توسعه صنعت و افزایش جمعیت شامل از بین رفتن رویش گیاهی،افزایش مصارف آب،صید بی رویه،جنگ،توسعه پرورش آبزیان و رهاسازی عمدی غیرعمد ماهیان،به عنوان مهمترین عوامل مؤثر بر ماهیان ناشناخته غیرماکول وتنوع حیات آبزیان محسوب می گردند.
در دریای خزر صید بی رویه و آلودگی مهمترین علل کاهش نسل ماهیان ارزشمند خاوری می باشد.باربوس ماهیان ناحیه غرب کشور که پس از فیل ماهی بزرگترین ماهیان آبهای داخلی محسوب می شوند،بعلت صید بی رویه،آلودگی رودخانه ها،ایجاد سد و تغییر زیستگاه در معرض نابودی ذخایر قرار گرفته اند.از سال1375 تاکنون در حدود 140 مکان از پیکره های آبی ناحیه غرب ایران در 350 تلاش صید،تنها 80 ماهی از باربوس های بزرگ صید گردید.حداکثر وزن ماهیان صید شده 8 کیلوگرم می باشد.
ذخایر ماهی سیربت Barbus gryus و ماهی سلیمانی Barbus Subquincanciatus در رودخانه گاماسیاب،طویل ترین سیستم رودخانه ای ایران نابود شده است.
ذخایر سایر باربوس های بزرگ جثه که برخی به وزن بیش از 150 کیلوگرم می رسند.مانند ماهی سوسنگ B.esocinus و Barbus B.یز در حال کاهش است.