تحلیلی از برهان های جهان شناختی و مقایسه آن با برهان امکان و وجوب در فلسفه اسلامی

در بیان برهان های جهان شناختی برای اثبات وجود خداوند، از اصطلاحات امکان و وجوب استفاده شده است؛ به گونه ای که برخی گمان کرده اند این دو برهان، یک برهان و در دو تقریر است. در این مقاله، ضمن ارائه تحلیلی از برهان جهان شناختی در تحول تاریخی اش، سه جریان عمده برای آن نشان داده شده است: بیان برهان در اندیشه یونانی، تقریر توماسی و سرانجام تقریر لایب نیتسی آن؛ سپس با بیان ویژگی های این قالب های برهان جهان شناختی، و پس از نشان دادن عناصر محوری برهان امکان و وجوب در فلسفه اسلامی، تفاوت های این دو برهان به ویژه از جهت عناصر فلسفی موجود در آن ها بیان شده است. همچنین نقدهای عمده ای که به برهان جهان شناختی شده، بررسی؛ سپس نسبت آن نقدها با برهان امکان و وجوب، سنجیده شده است.