بررسی میزان خستگی و عوامل مؤثر بر آن در بیماران مبتلا به اسکلروز منتشر در ایران

خستگی یکی از شایع ترین شکایات بیماران مبتلا به اسکلروز منتشر (MS) می باشد. علل خستگی بیش از اندازه در بیماران ممکن است به دلیل فرایندهای نوروایمونولوژی و ناتوانی فیزیکی ناشی از بیماری، خستگی های عضلانی به دلیل اسپاسیستیتی، داروهای مصرفی و مشکلات همراه بیماری از قبیل افسردگی و اختلالات خواب باشد.
با هدف تعیین فراوانی خستگی در بیماران مبتلا به MS در ایران و شدت و ارتباط آن با متغیرهایی چون افسردگی، درجه ناتوانی و سیر بالینی بیماری، شصت نفر از بیماران مبتلا به MS ثابت شده (بر اساس معیار مک دونالد 2001) که تحت درمان قرار داشتند، از نظر درجه خستگی [بر اساس معیارهای سنجش شدت خستگی (FSS)] و میزان ناتوانی [بر اساس معیارهای سنجش درجه ناتوانی (EDSS)] و همچنین فاکتورهایی مانند درجه افسردگی [بر اساس معیار بک (BDI)] با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و معاینه مورد بررسی قرار گرفتند. روش کار توصیفی، تحلیلی و مقطعی بود.
بیماران مورد مطالعه عمدتا در سنین 20 تا 40 سال قرار داشتند. اکثر بیماران (70% موارد) با سیر بالینی عود کننده فروکش کننده تطابق داشتند و تنها 18 نفر (30% موارد) با سیر بالینی پیشرونده منطبق بودند. شیوع خستگی در بین بیماران مورد مطالعه ما بسیار بالا و دقیقا 100% موارد بود. اما فقط 10% بیماران خودشان از خستگی شاکی بودند. رابطه معنی داری میان درجه خستگی بیماران با درجه ناتوانی، وجود و شدت افسردگی و سن آنان به دست آمد. خستگی در نوع پیشرونده ثانوی MS، شایع تر بود.
اما رابطه معنی داری میان درجه خستگی با جنس، طول مدت بیماری، تعداد حملات بیماری طی سال اول و دریافت داروهای مخصوص بیماری، به دست نیامد. البته این رابطه در زمینه مصرف دارو برای درمان افسردگی همراه، معنی دار بود. همچنین رابطه معنی داری بین متغیر افسردگی با میزان ناتوانی بیماران به دست آمد.
به نظر می رسد که خستگی در بیماران ایرانی، شایع تر از آن حدی است که تصور می شود. ارتباط بین خستگی، افسردگی و درجه ناتوانی در بیماران باید در انتخاب درمان مناسب افسردگی و جلوگیری از پیشرفت MS در ایران، تا حد ممکن، توسط پزشکان مد نظر قرار گیرد.