شناخت فرآیندهای مؤثر بر توسعه و تحول عوارض ماسه ای (مطالعه موردی: عوارض ماسه ای چاله سیرجان)

شناخت عوامل موثر بر تحول عوارض ماسه ای بادی از موضوعاتی است که توسط محققان بسیاری در سطح جهان و ایران مورد توجه قرار گرفته است. نظر به این که کشور ما در کمربند آب و هوای خشک و نیمه خشک قرار دارد، بنا بر این در بسیاری از نقاط آن توسعه این عوارض را می توان شاهد بود. در محدوده حوضه آبریز کویر سیرجان به عنوان منطقه مورد مطالعه، عوارض ماسه ای به صورت محدود در سطح دشت دیده می شود، اما توسعه و تکامل آن از اشکال کلاسیک فاصله دارد. بررسی عکس های هوایی محدوده فوق به همراه عملیات میدانی، نمونه برداری و دانه سنجی نمونه ها نشان می دهد که توسعه اشکال بادی در مناطقی که منشا رسوبات آن سیلاب های صفحه ای است به حداکثر می رسد. این در حالی است که در سایر مناطق می توان حالت های مختلفی از این فرآیند را شاهد بود؛ به طوری که در برخی مناطق اصولا نقش باد را در فرسایش می توان نادیده گرفت و در برخی مناطق نیز حرکت محدود ذرات ماسه در سطح زمین دیده می شود. موارد فوق با تهیه نقشه پهنه بندی مناطق حساس به فرسایش بادی و مشخص شدن محدوده های مختلف با ویژگی های متفاوت تکمیل گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که بالا بودن نسبت ذرات ماسه های کمتر از 250 میکرون، ضعف پوشش گیاهی و کمی ریزش های جوی محیط مناسبی را جهت گسترش فرسایش بادی مهیا می سازد، به طوری که با کاهش این نسبت از شدت فرسایش نیز کاسته می شود. این مورد با بررسی نمونه های دانه سنجی، عملیات میدانی و مشاهده عکس های هوایی نیز تایید می گردد.