مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ، محیط و پایداری عملکرد دانه در لاین های امیدبخش برنج

به منظور تعیین سازگاری و پایداری لاین های امیدبخش برنج، تعداد 8 لاین در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در سه منطقه رشت، رودسر و طالش طی سال های 1380 الی 1382 مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این بررسی، خصوصیاتی شامل عملکرد دانه، تعداد خوشه، وزن صددانه، ارتفاع بوته، طول خوشه، روزهای تا 50 درصد گلدهی، میزان آمیلوز، دمای ژلاتینی شدن، میزان ثبات و قوام ژل و میزان تبدیل شلتوک به برنج سفید اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاین های مورد بررسی از نظر کلیه صفات به غیر از طول خوشه در منطقه رشت و میزان تبدیل شلتوک در منطقه رودسر در سال اول، دارای اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% هستند. تجزیه واریانس مرکب نیز حاکی از آن بود که لاین های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات دارای اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% می باشند. اثر مکان تنها برای وزن صددانه معنی دار گردید و بین مکان های مختلف از نظر سایر صفات اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. اثر متقابل ژنوتیپ × مکان برای هیچکدام از صفات معنی دار نبود و اثر متقابل سال × ژنوتیپ فقط برای تعداد خوشه، ارتفاع بوته و طول خوشه معنی دار بدست آمد. در عین حال اثر متقبال سه گانه ژنوتیپ × مکان × سال برای صفات مهمی مثل عملکرد دانه، وزن صددانه، ارتفاع بوته و طول خوشه معنی دار بود. لاین های 838، 837، 840 و 841 به ترتیب با میانگین عملکرد 5.944، 5.918، 5.876 و 5.854 تن در هکتار بیشترین عملکرد را در سه منطقه در طی سه سال داشتند. تجزیه پایداری عملکرد لاین ها نشان داد که سه لاین امیدبخش 838، 837، 840 و 841 به دلیل برخورداری از نوسانات کمتر در سال های مختلف، با دارا بودن ضریب تغییرات و میانگین مربعات درون مکانی کوچکتر و در عین حال با عملکرد بالا، پایدارترین لاین ها می باشند. با وجود این، دو لاین امیدبخش 840 و 841 جز لاین های با آمیلوز متوسط هستند و از این نظر شبیه ارقام محلی ایرانی می باشند و ازنظر طول دوره رشد جز ژنوتیپ های زودرس تا میان رس محسوب می گردند و نسبت به بیماری مهم بلاست مقاوم می باشند. بنابراین، این لاین ها می توانند به عنوان ارقام جدید برنج برای استان گیلان معرفی شوند.