فقه در نگاه روشنفکران

این نوشته اولین بخش از مجموعه ای است که به موضع روشنفکران نسبت به فقه می پردازد. نویسنده نخست تاریخچه مختصری از پیدایش جریان روشنفکری را ارایه کرده و سپس با ریشه یابی آن درغرب به بررسی تفکرات و آرای میرزاملکم خان و میرزا فتحعلی آخوند زاده می پردازد.
نویسنده مقاله در بیان اندیشه های میرزا ملکم خان، ابتدا پیشینه خانوادگی ومبانی اعتقادی او را شرح داده و سپس با استناد به رساله ها و مقالات او، دلباختگی اش را نسبت به غرب نشان می دهد. به زعم نویسنده، او به منظور پیشبرد اهداف و نظراتش تلاش می کرده تا اصول تمدن غرب را با اسلام منطبق نشان دهد و با تظاهر به دفاع از شریعت مقدس و اظهار تملق نسبت به علما در عوام فریبی و ترویج فرهنگ غرب می کوشیده است.
قسمت بعدی مقاله به شرح زندگی و تفکرات میرزا فتحعلی آخوند زاده، اختصاص یافته است. وی برای نشر افکار ملحدانه خویش از نمایشنامه نویسی و نامه نگاری با دیگر همفکرانش بهره می جست و نظرات خود درباره ادیان و به خصوص اسلام را به دست آنان می رسانید. او با وجود تصریح در ابراز مخالفت اسلام و فقه در نوشته خصوصی اش، از آشکار کردن کفر خود در منظر عمومی پرهیز داشت.