استخراج ساپونین های تام ریشه شیرین بیان و مقایسه فعالیت کاهش دهنده کشش سطحی آن با ساپونین های کیلایا در حضور کلسترول

ساپونینها، گلایکوزیدهای با وزن مولکولی بالا هستند که دارای گروه قندی متصل به آگلایکون تریترپن یا استروییدی میباشند. بسیاری از ساپونینها دارای خاصیت پاککنندگی هستند و در آب کف پایدار تولید میکنند. تحقیقات اخیر نشان داده است که با مصرف خوراکی بعضی از ساپونین ها میتوان از هیپرکلسترولمیا جلوگیری نمود؛ این پدیده در نتیجه تشکیل کمپلکس بین ساپونین مورد مطالعه و کلسترول میباشد. گیاه شیرین بیان، گیاهی است علفی به ارتفاع 50 تا 100 سانتیمتر و یا گاهی بیشتر که اندام دارویی این گیاه را ریشه ها تشکیل میدهد و دارای خواص متعددی از جمله خلطآور، ضدالتهاب، طعم دهنده و کف کننده میباشد. همچنین ریشه این گیاه حاوی درصد بالایی از ساپونینهای تریترپن میباشد. هدف از انجام این تحقیق استخراج ساپونین تام شیرین بیان و تعیین احتمال تشکیل کمپلکس کلسترول با آن و نیز بررسی برخی از خصوصیات فیزیکوشیمیایی آن می باشد.
به این منظور پس از تهیه ریشه گیاه با نام علمی Glycyrrhiza glabra، عمل چربیزدایی با استفاده از حلال پترولیوم اتر انجام شد و سپس طی چند مرحله با استفاده از حلالهای مختلف متانول، بوتانول نرمال و دیاتیلاتر، ساپونین تام ریشه گیاه استخراج گردید. سپس قدرت تولید کف ساپونین تام با استفاده از روش روس– مایلز و شاخص تشکیل امولسیون در یک دوره 24 ساعته تعیین گردید. همچنین فعالیت سطحی ساپونین های تام با استفاده از دستگاه تانسیومتر دونوی اندازه گیری شد. جهت مقایسه اثرات کف کنندگی و تشکیل امولسیون از ساپونین تام کیلایا و تویین 80 استفاده شد. در مرحله بعد، اثر تشکیل کمپلکس با کلسترول هر دو ساپونین تام با استفاده از تعیین تغییرات کشش سطحی و غلظت بحرانی تشکیل میسل بررسی گردید.
نتایج نشان داد که ساپونین تام شیرین بیان دارای قدرت خوبی جهت ایجاد کف پایدار بود. همچنین با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت که از نظر توانایی کاهش کشش سطحی و امولسیون کنندگی، ساپونین تام این گیاه نسبت به گروه های کنترل دارای قدرت اثر کمتری می باشد. همچنین مشخص شد که ساپونینهای مذکور توانایی تشکیل کمپلکس با کلسترول را دارند.
ویژگی تشکیل کمپلکس با کلسترول می تواند تاییدی بر این فرضیه باشد که مصرف خوراکی ساپونین تام شیرین بیان و یا کیلایا منجر به کاهش جذب کلسترول از مجرای گوارشی گردیده و در نتیجه در کاهش کلسترول خون موثر است. همچنین با توجه به فعالیت سطحی بالای ساپونین استخراج شده می توان پیشنهاد کرد که این ماده در صنایع غذایی و آرایشی– بهداشتی و دارویی به عنوان جایگزین سورفکتانت های صناعی بکار گرفته شود.