حقیقت وحی، تجربه دینی یا عرفانی؟

مقاله ذیل به تحلیل وحی از منظر تجربه دینی و عرفانی می پردازد. نگارنده، نخست به صورت مقدمه به چهار رهیافت ذیل از وحی اشاره می کند: 1. روان شناختی؛ 2. جامعه شناختی؛ 3. تجربه معرفتی (فلاسفه)؛ 4. معرفتی و زبانی (متکلمان)؛ سپس دیدگاه همسان انگاری وحی و تجربه دینی با تعریف تجربه دینی و تقسیم آن به ذاتی گرا و ساختی گرا تحلیل و نقد می شود. در نقد آن به نکاتی چون لزوم تنزل وحی به تجربه عادی، غیرآسمانی انگاشتن وحی، تکثر ادیان به عدد تکثر تجارب دینی و تعمیم نبوت اشاره خواهد رفت. قسمت دوم مقاله به رویکرد عارفان از وحی اختصاص دارد. در این قسمت، نگارنده با بهره گیری از اصول و مبانی عرفانی به تبیین وحی می پردازد و تاکید می کند که حقیقت وحی نزد عارفان، تجربه است؛ اما نه از قسم تجربه دینی؛ بلکه نوعی تجربه الوهی خاص که مبدا و پیشینه آن به عالم عقول و مقام واحدیت و صادر اول بر می گردد و در واقع، وحی مخصوصا وحی پیامبر اسلام تجربه دوم و به عبارت دقیق تر ظهور تجربه وحیانی پیامبر در عالم عقول است که با نزول عین ثابته پیامبر از حقیقت محمدیه و صعود دوباره و اتصال به آن تحقق می یابد.