برآورد وراثت پذیری و هتروزیس برخی صفات مورفولوژیک و قابلت ترکیب پذیری لاین های برنج با روش لاین x تستر

به منظور برآورد میزان وراثت پذیری و هتروزیس برخی صفات مورفولوژیک و تعیین قابلیت ترکیب پذیری لاین های برنج، دو لاین نر عقیم سیتوپلاسمی (CMS) به عنوان تستر با 4 لاین خالص دیگر به عنوان والد پدری به روش لاین × تستر تلاقی داده شدند و در سال بعد والدین و نتاج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت و 8 صفت کمی روی آنها اندازه گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت های بسیار معنی داری بین نوتیپ ها از نظر کلیه صفات، به جز تعداد دانه پر در خوشه وجود دارد. به علاوه اثر تلاقی ها برای تمام صفات در سطح 1 درصد معنی دار بود. با انجام تجزیه لاین × تستر وجود اثرات افزایشی و غیرافزایشی در کنترل صفات مربوطه مشخص گردید. تجزیه ترکیب پذیری حاکی از وجود ترکیب پذیری عمومی معنی دار برای برخی لاین ها و تسترها در کلیه صفات به جز طول خوشه و تعداد پنجه در بوته بود. بالاترین ترکیب پذیری عمومی از نظر عملکرد برای لاین 1 (3/105 گرم بر مترمربع) به دست آمد. ترکیب پذیری خصوصی به جز برای ارتفاع بوته (تلاقی هایT1 ×L1 و L1×T2)، درصد عقیمی خوشه و وزن هزار دانه (تلاقی های L3×T1 و L3×T2) برای بقیه صفات معنی دار نگردید. سهم هر یک از واریانس های افزایشی و غیرافزایشی در صفات مختلف یکسان نبود و متناسب با مقدار اثرات افزایشی ن ها، قابلیت توارث های متفاوتی برای آنها به دست آمد. بالاترین میزان وراثت پذیری خصوصی برای وزن هزار دانه (7/41%) مشاهده شد. وراثت پذیری خصوصی متوسط صفات تعداد کل دانه، ارتفاع بوته و عملکرد دانه (به ترتیب 32، 8/30 و 3/26 درصد) موجب می شود که شانس گزینش لاین های واجد خصوصیات مطلوب مربوط به این صفات، چندان بالا نباشد. بهمین ترتیب بنظر می رسد که گزینش برای تعداد پنجه بیشتر و خوشه بلندتر به سبب پایین بودن مقدار وراثت پذیری خصوصی آنها چندان موفقیت آمیز نباشد. لازم به ذکر است که بالاترین مقدار هتروزیس برای عملکرد در تلاقی L1×T1 (1/26 درصد) به دست آمد