بررسی بیوسیستماتیک (مورفولوژی، کاریولوژی و مورفومتری) دوزیستان بی دم (Anura) استان مرکزی

دوزیستان بی دم جانورانی هستند که علیرغم اهمیت آنها، در ایران، از نظر مطالعات سیستماتیکی و تنوع زیستی مستلزم مطالعات موضعی است. در این مطالعه سعی شده است دوزیستان استان مرکزی شناسایی و از نظر بیوسیستماتیکی تغییرات درون گونه ای آنها بررسی شده و با دوزیستان خراسان مقایسه گردد. بدین منظور تعداد 122 نمونه از جمعیتهای مناطق اراک، قدمگاه، شازند، فرمهین، دلیجان و خمین در بهار و تابستان 84-1383 جمع آوری شد. نمونه ها بطور زنده به آزمایشگاه منتقل، و پس از تعیین کاریوتایپ، اندازه گیری های مورفومتریک انجام، و نمونه ها شماره گذاری و ثبت گردید. به منظور بررسی تنوع جمعیتی گونه های شناسایی شده، تعداد 17 صفت برای وزغ سبز و 14 صفت برای قورباغه مردابی اندازه گیری شد و با جمعیت مطالعه شده در استان خراسان مقایسه گردید. نمونه ها بر اساس کلیدهای شناسایی و عدد کروموزومی متعلق به دو گونه قورباغه مردابی Rana ridibunda و وزغ سبز Bufo viridis تشخیص داده شدند. بطوریکه بترتیب دارای 26 (26=n2) و 22 (22=n2) کروموزوم بودند. آزمون مقایسه میانگینها (t-test) برای جنسهای نر و ماده قورباغه مردابی در 12 صفت و برای وزغ سبز تنها بر اساس یک صفت دارای اختلاف معنی دار بود (P<0/001). آزمون آنالیز واریانس تک متغیره (ANOVA) جدایی جمعیتهای مورد مطالعه را در قورباغه مردابی بر اساس 13 صفت و در وزغ سبز در شش صفت نشان داد (P<0/001). آزمون T2 Hotellingجدایی جنسیتها و جمعیتها (P<0/001) و عدم اثر متقابل آنها (P=0/32) را تایید نمود. تحلیل ممیزی (Discrimination analysis) برای جنسیت نر و ماده در گونه قورباغه مردابی، منجر به استخراج یک تابع معنی دار با 89 درصد گروه بندی صحیح با صفات ممیزی طول پا و طول ران و در گونه وزغ سبز نیز یک تابع معنی دار با 92 درصد گروه بندی صحیح با صفت ممیزی فاصله بین پلکها گردید. تحلیل ممیزی بین جمعیتها با دو تابع تشخیص معنی دار باعث جدایی 78 درصدی جمعیت قورباغه و جدایی 88 درصدی جمعیتهای وزغ شد. تحلیلهای خوشه ای(Cluster analysis) بر اساس مرکز گروه های حاصل از توابع تشخیص، جمعیتهای مورد مطالعه را براساس فواصل جغرافیایی گروه بندی نمود. نتایج نشان می دهد روابط فنتیکی جمعیتهای مورد مطالعه می تواند بازتاب شرایط زیستگاهی متفاوت، فواصل جغرافیایی و همچنین تفاوتهای ژنتیکی آنها باشد.