نیروهای مذهبی در ایران قرن بیستم

بدون تردید انقلاب اسلامی ایران در سالهای 9 - 1978 نتیجه اجتناب ناپذیر تحولاتی بود که در طول دهه های قبل رخ داده بود. ساختار سیاسی فرهنگی ایران دوباره با مساله ای جدیدی مواجه گردید، یعنی خاندان پهلوی می خواست از یک ساختار مونارشی به دولتی مدرن، اقتدارگراو سکولار مبدل شود، در چنین شرایطی بود که نیروهای چپ و ملی گرا در صحنه سیاسی ایران ظاهر شدند. به علاوه، علمای دینی نیز، چندین دهه برای تاثیرگذاری در مسایل جامعه هیچ گونه تلاش جدی نکردند. با این وجود، قدرت و استحکام مذهب به عنوان نیرویی اساسی در سرتاسرتاریخ ایران مدرن بسیار قابل توجه و غیرقابل اغماض بوده است و ما به همین دلیل موجه، تمام رهبران، شخصیت ها، نهادها و جنبش های گذشته را به نحوی در گذار بزرگ ایران به انقلاب 9 – 1978 سهیم می دانیم.