مشکلات موجود در مدیریت تعیین هویت، تشخیص و اعلام مرگ و روند تدفین در زلزله بم: یک مطالعه کیفی

در جدول سازمان ملل متحد، ایران در زمره 10 کشور نخست جهان از نظر وقوع بلایای طبیعی رتبه بندی شده است. در چرخه مدیریت بلایا، مدیریت اجساد یکی از دشوارترین اجزای فاز پاسخ گویی اولیه (Early Response phase) به بلایا محسوب می شود که مانند دیگر مراحل باید از قبل برای آن برنامه ریزی نمود. بررسی تاریخچه حوادث و بلایای طبیعی، اقدامات انجام شده و مشکلاتی که مسئولین و دست اندرکاران با آن دست به گریبان بوده اند یکی از مراحلی است که لازم است در مرحله قبل از وقوع بلایا و در فاز تجزیه و تحلیل خطر (Risk analysis) انجام پذیرد.
این مطالعه به صورت کیفی و در مراحل زیر انجام پذیرفت:1- مرحله جمع آوری داده ها که از طریق مصاحبه عمیق (In depth interview) با بیش از 30 نفر از مدیران و عوامل اجرایی شرکت کننده در اقدامات پاسخ گویی به زلزله بم انجام پذیرفته است. 2- مرحله تحلیل داده ها که بر حسب ساختار معنایی مطالعه انجام گرفته است. 3- استخراج داده ها و تعیین متغیرهای محوری 4- ارایه تئوری زمینه با توجه به محورها در جریان عملیات پاسخ گویی به زلزله بم بحث تشخیص هویت، تشخیص مرگ و بالاخره روند تدفین افراد یکی از 18 موضوع محوری محسوب می شد.
در این امر مهم ترین مشکلات شناسایی شده و در 4 گروه زیر طبقه بندی شدند: الف- مشکلات مربوط به برنامه و ساختار به کار گرفته شده در مدیریت اجساد، ب- مشکلات مربوط به تشخیص هویت، ج- مقبولیت نحوه مدیریت اجساد از دیدگاه مردم و د- عدم توجه کافی به ملاحظات تخصصی تشخیص مرگ و تدفین اجسادبه دنبال وقوع بلایا، ساز و کارهای جاری در خصوص تشخیص مرگ، تعیین هویت و مراسم تدفین پاسخ گوی وضعیت پیش آمده نخواهد بود. تجارب جهانی نشان داده است که در بلایای بزرگ سیل مشکلات به وجود آمده در جریان رخداد بلا سبب انجام پاره ای اقدامات شتاب زده می گردد که تبعات حاصل از آن جبران ناپذیر هستند. اما این مشکلات نمی توانند مجوزی برای کمرنگ کردن استانداردها و رعایت حداقل ملزومات تشخیص فوت، تعیین هویت و تدفین مناسب افراد متوفی باشند.