چشمه عمارت عباس آباد

گرایش به آب و نوازش و ستایش آن و حتی به نوعی بازی با آب در دوره های مختلف به شکلهای گوناگون وجود داشته است، اما این امر در دوره صفویه با ساختن بناها، کاخها و باغهای باشکوه بسیارچشمگیر می شود. به ویژه جوی ها و فواره های موجود در کاخها و باغهای این دوره می تواند علاقه پادشاهان صفوی و مردم این دوره را به آب و چشم اندازهای آن به خوبی نمایان سازد. چشمه عمارتهای مختلفی از عهد صفویه برای ما به یادگار مانده است که برخی از آنها از نظر فنون علمی بسیارجالب توجه هستند.
اغلب واژه چشمه عمارت، به بنایی که روی آب ساخته شده باشد اطلاق می شود. در حالی که معنای واقعی چشمه عمارت، بنایی است که در جوشش و جریان آب نقش داشته باشد. در میان بناهای مختلفی که به نام چشمه عمارت در ایران و کشورهای دیگر ساخته شده، چشمه عمارت عباس آباد بهشهر را می توان چشمه عمارت واقعی دانست؛ چرا که این بنا در زیر آب قرار گرفته و در جوشش، جریان و فوران آب نقش اساسی داشته است. این بنا به همراه ملحقات خود همچون سد، اسکله، تنبوشه ها و بنای آلاچیق طبقه دوم آن در کنترل آب دریاچه، هدایت آب و ایجاد ده ها فواره در نقاط مختلف باغ و مجموعه عباس آباد که تعداد آنها بنا بر گفته جهانگردان به پانصد عدد می رسید، نقش تعیین کننده ای داشته است.
ساخت این بنا به همراه ملحقات دیگر بی تردید به منظور دست یابی به یک هدف مشترک بوده، اما کارکرد شگفت آور آن که در جهان بی نظیر است، نشان دهنده اندیشه و توانمندی دانشمندان ایرانی عهد صفوی است. در مقاله حاضر ویژگی های این بنا، بخشهای مختلف آن و چگونگی کارکرد چشمه عمارت عباس آباد، بر اساس تحقیقات و کاوشهای میدانی که اینجانب در سال 1352در این مجموعه به انجام رسانده ام، تدوین گشته است.