آل بحرالعلوم و نظام ولایی شیعه

یکی از مهم ترین مسائل بنیادین اسلامی که فقهای شیعه همواره به آن دقت نظر داشته اند و آن را از زوایای متفاوت بررسی کرده اند، نظام ولایی شیعه است؛ زیرا نظام امت و امامت در زمره مسائل محوری و اصول اعتقادی شیعه قرار دارد. هرچند بنا به دلایلی در طول تاریخ حیات شیعه، پس از عصر غیبت تا انقلاب اسلامی هیچ گاه فقها تصدی زعامت مسلمانان را به عهده نداشتند، مباحث تئوریک نظریه ولایی در آثار مهم بسیاری از قدمای فقها و متاخرین، هرچند به گونه استطرادی وجود دارد. بررسی نظریات فقهی بزرگان فقها در این باره از این جهت حائز اهمیت است که دیدگاه آنان در مسائل گوناگون مطرح در باب ولایت، از قبیل قلمرو، منشا مشروعیت، وظایف و اختیارات ولی فقیه روشن شود.
مقاله حاضر با رویکرد نظری و تحلیل اسنادی و با هدف تبیین دیدگاه مرحوم سید آل بحرالعلوم درباره ولایت حاکم، با تکیه بر کتاب بلغه الفقیه نظریه ایشان درباره مسئله اساسی قلمرو ولایت و رهبری در عصر حضور و غیبت می باشد.