بررسی کارایی همزیستی و مقاومت به شوری سویه های ریزوبیومی همزیست با یونجه بومی خاک های استان تهران و زنجان

به منظور ارزیابی کارایی همزیستی و مقاومت به شوری سویه های باکتری Sinorhizobium meliloti بومی خاک های استان تهران و زنجان تعداد 50 سویه باکتری ریزوبیوم از گره های ریشه گیاه یونجه چندساله در مزارع مختلف استان تهران و زنجان جمع آوری شد. به منظور تعیین کارایی همزیستی، آزمایش گلخانه ای کشت یونجه (رقم بمی) در سال 87 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، با در نظر گرفتن تیمارهای باکتری همراه با دو تیمار شاهد بدون تلقیح و بدون نیتروژن و تیمار نیتروژن در دو سطح (30 و 70 میلی گرم نیتروژن در لیتر) انجام شد. پس از رشد کافی، گیاهان در دو چین برداشت و شاخص های وزن خشک شاخساره، تعداد و وزن خشک گره اندازه گیری و کارایی همزیستی محاسبه گردید. مقاومت به شوری سویه ها در محیطYMA (Yeast Manitol Agar) حاوی مقادیر مختلف کلرید سدیم (700 و 600، 400، 200، 0 میلی مولار) بر اساس قطر کلونی ارزیابی شد. این نتایج نشان داد که تنوع زیادی بین سویه های جمع آوری شده از خاک های مناطق مختلف از نظر وزن خشک شاخساره، تعداد و وزن خشک گره و تحمل به مقادیر مختلف شوری وجود دارد. از بین50 سویه باکتری ریزوبیوم، سویه شماره 30 با میانگین وزن خشک شاخساره حدود 31/1 گرم به دلیل دارا بودن بیشترین میزان وزن خشک شاخساره دارای بیشترین کارایی همزیستی و سویه شماره 6 با میانگین وزن خشک شاخساره حدود 69/0 گرم به دلیل دارا بودن کمترین میزان وزن خشک شاخساره دارای کمترین کارایی همزیستی بود. 48 سویه دیگر دارای وزن خشک شاخساره بیشتری در مقایسه با تیمار شاهد بودند. کارایی همزیستی همبستگی زیادی با وزن خشک شاخساره، تعداد و وزن خشک گره داشت، که نشان دهنده اهمیت صفات تعداد گره و وزن خشک شاخساره در ارزیابی تلقیح موفق و تثبیت نیتروژن در گیاه یونجه است. شوری سبب کاهش قطر کلونی در تمام سویه ها شد. سویه شماره 49 با میانگین قطر کلونی حدود 8/0 سانتیمتر دارای بیشترین قطر کلونی در سطح شوری 700 میلی مولار کلرید سدیم بود. سویه های با کارایی همزیستی بالا و میزان تحمل به سطوح شوری بالا می توانند به عنوان سویه ای مناسب برای تلقیح با گیاه یونجه در خاک های شور پیشنهاد شوند، بنابراین، ارزیابی گلخانه ای برای سنجش بهبود عملکرد یونجه بوسیله تلقیح با سویه های مورد نظر تحت شرایط تنش شوری کار ساز است ولی، تکرار چنین آزمایشاتی تحت شرایط مزرعه ای نیز لازم به نظر می رسد.