ارزیابی کارایی نیتروژن در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای (Sorghum bicolor L. Moench)

افزایش عملکرد محصولات زراعی توام با حفظ محیط زیست و سلامت انسان مرهون استفاده و کاربرد صحیح کود های نیتروژنه است. دراین مطالعه اثر سطوح مختلف مصرف نیتروژن برکارایی نیتروژن در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای (Sorghum bicolor L. Moench) در سال زراعی 88-1387 درمرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی بررسی شد. آزمایش بصورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. ژنوتیپ ها شامل (رقم سپیده ودو لاین امید بخش M2 و M5) در کرت های اصلی و سطوح مختلف نیتروژن (0، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) و تیمار وضعیت فتوسنتز جاری (اختلال و عدم اختلال در فتوسنتز جاری) بصورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار داشتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی نیتروژن برکارایی جذب (بازیافت)، مصرف (فیزیولوژیک)، استفاده (زراعی)، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار (01/0 P≤) بود. کارایی بازیافت نیتروژن در تیمارعدم مصرف و مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب 34/82 و 31/68 درصد حاصل شد و به میزان 05/43 و 67/18 درصد نسبت به تیمار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار افزایش نشان داد. بیشترین درصد کارایی فیزیولوژیک به میزان 45/43 (گرم دانه برگرم نیتروژن) در تیمار عدم مصرف نیتروژن بدست آمد و نسبت به تیمار 200 کیلو گرم در هکتار با کمترین مقدار 38/30 (گرم دانه بر گرم نیتروژن) اختلاف معنی داری داشت. بیشترین کارایی زراعی نیز در تیمار عدم مصرف نیتروژن به میزان 23/36 (گرم دانه بر گرم نیتروژن) حاصل شد. افزایش 107 و 02/43 درصد نسبت به تیمار مصرف 100 و200 کیلو نیتروژن در هکتار نشان داد. علیرغم کاهش کارایی نیتروژن (هر سه شاخص) با افزایش مصرف نیتروژن بیشترین عملکرد دانه در تیمار 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به میزان 47/6 تن در هکتار بدست آمد که اختلاف معنی داری با تیمار عدم مصرف نیتروژن داشت. اثر ساده وضعیت فتوسنتزی بر صفت کارایی زراعی و فیزیولوژیک در سطح (01/0 P≤) و برکارایی بازیافت در سطح (05/0 P≤) معنی دار بود. تیمار عدم اختلال در فتوسنتز جاری بیشترین میزان کارایی را در صفات کارایی بازیافت، فیزیولوژیک و زراعی به ترتیب به میزان 33/ 72 درصد، 55/39 گرم دانه بر گرم نیتروژن و26/29 گرم دانه بر گرم نیتروژن نشان داد و اختلاف معنی داری با تیمار اختلال در فتوسنتز جاری داشت.