بررسی جایگاه عنصر معنوی در مسؤولیت مدنی با رویکرد تطبیقی

مفهوم «قصد» در حوزه ی مسؤولیت مدنی به صورتی نادقیق به کار گرفته می شود. این مفهوم گاهی معادل «اراده» و گاهی به معنای انگیزه به کار رفته است، اما اغلب در معنای بی مبالاتی نسبت به نتیجه به کار می رود. در این مقاله تلاش شده معنا و نقش قصد در مسؤولیت مدنی و نیز ارتباط میان قصد زیان بار (عمد) و انگیزه روشن شود. اهمیت حداقلی و نمادین قصد زیان بار از جمله کارکردهای این واقعیت است که مسؤولیت مدنی، خاصه با رویکرد اقتصادی، به همان میزان که با منافع زیان دیده و جامعه سروکار دارد با منافع عامل زیان نیز ارتباط دارد. در واقع، کثرت گرایی هنجاری مبانی مسؤولیت مدنی، برنامه ی کشف و یا تعمیم یک اصل کلی را برای مسؤولیت ناشی از قصد، غیر ممکن و یا حدا اقل نامطلوب می کند. بنابراین مفهوم مسؤولیت که زیربنای مسؤولیت مدنی به صورت خاص و حقوق مدنی به صورت عام است مفهومی «دو سویه» است، به این معنا که نباید این مفهوم را در «تاکید و تمرکز بر رفتار شخص مسؤول زیان» خلاصه کرد. در غیر این صورت، مسؤولیت مدنی فقط ناظر بر منافع شخص زیان دیده خواهد بود و منافع عامل زیان در تحلیل مسؤولیت به فراموشی سپرده می شود.