مقایسه تطبیقی نظرات غزالی و کانت در شناخت مابعدالطبیعه

بین نظرات غزالی و کانت در شناخت مابعدالطبیعه اشتراکات و اختلافاتی وجود دارد. غزالی هفتقرن پیش از کانت در نقد فلسفه کتاب نوشت. هر دو در فکر احیای دین بوده اند؛ اما غزالی در اندیشهاحیای جامعیت و کمال غیرسکولاریستی اسلام، و کانت در فکر اندیشه سکولاریستی و اومانیستیو خردگرایی پروتستان بود.
از جمله نقدهای وارده به نظر غزالی این است که بین نظرات او انسجام چندانی وجود ندارد. ازیک سو، به تکفیر کسانی پرداخت که در آثارش عین دلایل و براهین فلسفی آنها را در مسائلمابعدالطبیعه آورده است و از سوی دیگر، آنچه که در جمع میان استدلال برهانی و مشاهده باطنیآورده، در مقایسه با اسلوب استوار ملاصدرا خام و ناپخته است. به علاوه، مسائلی را که وی دراندیشه و آثار حکما باطل دانسته، در واقع، باطل نبوده و صرفا برای جانبداری از آموزه هایاشعریت و تصوف رد شده است.
وی نتوانست شکاف نومن و فنومن را با مبانی خود توجیه کند. قانون اخلاق عملی او متاثر ازمذهب پروتستان و مستقل از دین و انتزاعی و خیال پردازانه است. اخلاق بدون دین، که از سوی اوتجویز شده، ناقص و معیوب است. این استدلال او باطل است که تصور تکلیف بدون تصور خدا درانسان ها وجود دارد. نقدهای او بر ادله عقلی اثبات مسائل مابعدالطبیعه نیز جانبدارانه و غیرمنطقیاست. این مقاله با روش اسنادی به بررسی موضوع مزبور می پردازد.