بررسی دیدگاه ابن عربی و عطار در مساله فنا و بقا

فنا و بقا از بهترین مراحل سیر و سلوک عرفانی است که در اکثر آثار شعرا و عرفا به گونه های مختلف تبیین شده است. در این میان محیی الدین ابن عربی و عطار از جمله نویسندگان و شاعرانی هستند که این موضوع را به گونه ای صریح در آثارشان منعکس کرده اند. حاصل این تحقیق این است که در نزد ابن عربی فنا امری نسبی است. «فنا» نیست شدن از مرتبه ناقص است که ملازم با بقا در مرتبه کامل است. بنابراین چیزی که فانی می شود غیر حق است و آنچه باقی می ماند تجلی حق است. وی فنا و بقا را جز نسبت هایی که به حق و خلق اضافه شده اند نمی داند؛ یعنی فنا را نسبت انسان به عالم و ماسوی الله و بقا را نسبت انسان به حق می داند و این موضوع را مرتبط با اعیان ثابته دانسته و در نهایت با تبیین مساله بقا موضوع را به وحدت وجود ربط می دهد. اما در نظر عطار؛ فنا، قطع تعلقات دنیوی و اخروی، جانبازی در راه معشوق و غیبت از خلق می باشد و هر دو آن ها قایل به این مساله اند که فنا دارای سه مرتبه است و... عطار نیز مساله فنا را چون ابن عربی به وحدت وجود ربط موضوعی می دهد