تغییرات کاربری اراضی و آثار آن بر کیفیت آب رودخانه (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کرخه)

در شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک کشور و کمبود منابع آب شیرین، حساسیت نسبت به کیفیت آب رودخانه ها و عوامل مؤثر بر آنها، ضروری است. حوزه آبخیز کرخه درچند دهه اخیر دستخوش تغییرات کاربری اراضی گسترده ای شده است. خشکسالی و استفاده نادرست از اراضی مهم ترین عوامل کاهش حجم و کیفیت منابع آب حوضه بوده اند. در این تحقیق ابتدا تغییر سطح کاربری های موجود در حوضه در دو دوره زمانی 1367 و 1381 در پنج زیرحوضه، با استفاده از سنجنده های TM و ETM ماهواره لندست بررسی شد، سپس تغییرات کیفیت آب رودخانه در دوره 14 ساله مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز کرخه به سمت کاهش اراضی مرتعی، جنگلی، باغها و اراضی زراعی و افزایش اراضی بایر، پیش رفته است. مساحت اراضی شهری در کل سطح حوضه از سال 1367 تا 1381، از 19051 به 27794 هکتار رسیده است. همچنین بررسی تغییرات کاربری اراضی در زیرحوضه های موجود به صورت جداگانه، نشان از افزایش اراضی شهری در اکثر زیرحوضه ها داشته است. از سوی دیگر بررسی کیفیت آب رودخانه کرخه کاهش شدید کیفیت آب را، به صورت افزایش در مشخصه های EC، TDS، SAR و آنیون ها و کاتیون ها در دوره مطالعاتی نشان می‎دهد. بنابراین نتایج به دست آمده حاکی از کاهش کیفیت آب رودخانه کرخه در نتیجه تغییرات کاربری اراضی است؛ همچنین بررسی آمار موجود در منطقه، نشان از وقوع خشکسالی در سال آبی77 -79 داشت، که این واقعه نیز می تواند با کاهش دبی آب رودخانه باعث تشدید کاهش کیفیت آب شده باشد.