مکتوبات حدیثی منسوب به امام علی (ع) در آئینه روایات

یکی از مهم ترین مولفه های قابل بررسی در زمینه سیر تدوین حدیث، تحقیق راجع به نقش شخصیتهای اثرگذار در تالیف کتابهای حدیثی است. از امام علی(ع) به تناسب آثار متعددی که به دستخط ایشان بر جای مانده، به عنوان نخستین حدیث نگار عالم تشیع بلکه جهان اسلام، یاد می شود که به رغم پنهان ماندن مکتوبات ایشان نزد ائمه اطهار(ع)، در واقع هرگز امت از آثار آن حضرت محروم نماندند و با استناد به روایات شایان توجه در کتابهای روایی، رجالی و فهارس، وجود آثار ایشان (جامعه، صحیفه علی(ع)، مصحف فاطمه(س) و جفر) نزد ائمه اطهار(ع) و انتقال مطالب کتابها به امت اسلامی ثابت می شود.
برخلاف اعتقاد برخی از محققان، با استناد به روایات موجود دال بر حقیقت مستقل آثار امام علی(ع)، این نتیجه حاصل می شود که هرچند برخی از آثار، از نظر محتوا، دارای شباهت نسبی و فی الجمله در حدود احکام هستند اما عناوین متعدد «صحیفه علی(ع)»، «جامعه» و «جفر» اسامی آثار ی مستقل و متمایز از یکدیگر است و با توجه به این ویژگی ها، مهم ترین وجوه افتراق آنها تبیین می شود: صحیفه علی(ع) از نظر حجم از جامعه کوچک تر است. برخلاف جامعه، اصحاب موفق به مشاهده جفر نشدند و صحیفه علی(ع) در حدود احکام است، ولی جفر مربوط به حوادث آینده ذریه حضرت فاطمه(س)، وصیت ایشان و اسامی پادشاهان است.