بازتاب تاریخ در دیوان لغات الترک محمود کاشغری

دیوان کاشغری، گرچه بیشتر در زمینه زبان و ادبیات ترکی به رشته تحریر درآمده است، لکن مقدمه نسبتا طولانی آن در تاریخ ترک و گویش های ترکی و نیز اطلاعات قابل توجه در تاریخ سیاسی، ادبی، اجتماعی، فرهنگی و جغرافیای تاریخی و اصطلاحات دیوانی در سده های چهارم و پنجم هجری، که مولف خود از افراد دخیل در سازمان های حکومتی بوده است، این اثر را در ردیف منابع مهم خاصه در زمینه های تاریخی و جغرافیایی و تشکیلات اداری این عصر قرار داده است. از سوی دیگر وجود برخی اطلاعات کم نظیر و گاهی بی نظیر و منحصر به فرد، به ویژه درباره ترکان و آداب و رسوم ساکنان شرق جهان اسلام، از جمله نقشه رنگی مناطق جغرافیایی اقوام و قبایل ترک در جهان، چگونگی پذیرش اسلام از سوی ترکان و نیز اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی قراخانیان، به عنوان نخستین دولت اسلامی ترک، بر ارزش تاریخی آن افزوده است. مقاله حاضر که به بررسی بازتاب تاریخ در دیوان کاشغری پرداخته، در صدد نشان دادن اهمیت این اثر، در موضوعات مختلف تاریخی است دیوان کاشغری، گرچه بیشتر در زمینه زبان و ادبیات ترکی به رشته تحریر درآمده است، لکن مقدمه نسبتا طولانی آن در تاریخ ترک و گویش های ترکی و نیز اطلاعات قابل توجه در تاریخ سیاسی، ادبی، اجتماعی، فرهنگی و جغرافیای تاریخی و اصطلاحات دیوانی در سده های چهارم و پنجم هجری، که مولف خود از افراد دخیل در سازمان های حکومتی بوده است، این اثر را در ردیف منابع مهم خاصه در زمینه های تاریخی و جغرافیایی و تشکیلات اداری این عصر قرار داده است. از سوی دیگر وجود برخی اطلاعات کم نظیر و گاهی بی نظیر و منحصر به فرد، به ویژه درباره ترکان و آداب و رسوم ساکنان شرق جهان اسلام، از جمله نقشه رنگی مناطق جغرافیایی اقوام و قبایل ترک در جهان، چگونگی پذیرش اسلام از سوی ترکان و نیز اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی قراخانیان، به عنوان نخستین دولت اسلامی ترک، بر ارزش تاریخی آن افزوده است. مقاله حاضر که به بررسی بازتاب تاریخ در دیوان کاشغری پرداخته، در صدد نشان دادن اهمیت این اثر، در موضوعات مختلف تاریخی است.