وجوه سیاسی امام شناسی ناصرخسرو

در این مقاله برآنیم تا با تشریح مبانی نوافلاطونی امام شناسی ناصرخسرو قبادیانی، حکیم برجسته اسماعیلی سده پنجم هجری و مقایسه آن با برخی مفروض های بنیادین اندیشه یونانی که در فلسفه فلوطین در مقام بنیادگذار فلسفه نوافلاطونی بازتاب یافته است، به یک نتیجه گیری در حوزه اندیشه سیاسی دست یازیم؛ بنابراین منظر اصلی ما در این بررسی، منظری سیاسی است نه فلسفی کلامی. به این اعتبار تلاش ما توضیح امام شناسی ناصرخسرو با تاکید بر وجوه سیاسی تفکر وی خواهد بود. این بررسی نشان خواهد داد که به رغم وام داری امام شناسی ناصرخسرو به فلسفه نوافلاطونی، تفکر اسماعیلی ناصرخسرو ناسازگاری های بنیادینی با فلسفه نوافلاطونی دارد. ناسازگاری هایی که از حیث بحث در اندیشه سیاسی واجد کمال اهمیت اند. فلسفه نوافلاطونی در عین اینکه هیچ دعوی ای نسبت به اقتدار و مرجعیت پیشینی فیلسوف نوافلاطونی ندارد، بر فضایل مدنی به عنوان مرحله نخست حصول رستگاری و سعادت تاکید می کند. این در حالی است که امام اسماعیلی ناصرخسرو واجد کیفیتی منحصربه فرد و یگانه، یعنی همان دانش باطنی است که از طریق آن، هم صاحب اقتدار دنیوی است و هم مرجعیت اخروی. از سوی دیگر در پس امام شناسی ناصرخسرو، به دلایلی که خواهد آمد، دغدغه ای اساسا شرقی یا به تعبیری ایرانی نهفته و آن ضرورت وجود فردی است که همزمان سعادت این جهانی و رستگاری آن جهانی را به ارمغان می آورد.