حقوق قابل اعمال بر تسلیحات هسته ای و دیدگاه دیوان بین المللی دادگستری

خصوصیت منحصر بفرد سلاحهای هسته ای و عواقب فوق العاده دهشتناک به کارگیری آنها، این نوع سلاحها را به بزرگترین نگرانی جامعه بین المللی تبدیل کرده است. پیشرفت تکنولوژی ساخت این سلاحها، امروزه خطر آثار ویرانگر ناشی از آنها را به مراتب بیش از گذشته نموده است. به موازات این تحولات کیفی و رشد سرسام آور فناوری هسته ای، مسابقه تسلیحاتی قدرتهای بزرگ، و در راس آنها ایالات متحده آمریکا، در انباشت، ذخیره سازی و توسعه کمی این سلاحها، نابودی نوع بشر و کره حیات را، در صورت وقوع جنگی هسته ای، به امری محتمل تبدیل ساخته است. گرچه تا امروز گامهای مختلف و گسترده ای جهت تدوین قواعد معاهداتی از جمله معاهدهNPT و معاهده منع جامع آزمایشهای هسته ای1996، در این خصوص برداشته شده است. همچنین می توان به رای مشورتی دیوان بین المللی دادگستری در مورد مشروعیت یا عدم مشروعیت تهدید وبکارگیری این سلاح ها اشاره کرد که در آن دیوان به خصوصیت بالقوه فاجعه آمیز سلاحهای هسته ای و عدم امکان مهار آثار مهلک و منهدم کننده آنها در فضا و زمان می پردازد و می گوید: «آنها این توانایی را دارند تا همه تمدن و کل اکوسیستم سیاره را از بین ببرند». هم چنین دیوان، ضمن برشمردن برخی از ویژگی های این سلاحها، همچون رها سازی مقادیر عظیم حرارت، انرژی و نیز تشعشع پرقدرت و طولانی، طبق منابعی که در اختیار دارد، صدمات و آسیبهای ناشی از دو ویژگی نخست سلاحهای هسته ای را، در مقایسه با سلاحهای دیگر، به مراتب بیشتر می داند؛ ضمن این که پدیده تشعشع را مختص به سلاحهای هسته ای بر می شمارد. بنابراین ویژگی و آثار منحصر بفرد سلاحهای هسته ای، به شرح فوق، و بویژه «قابلیت نابود کنندگی و قابلیت ایجادرنج و درد وصف ناپذیر بر بشر و توانایی اعمال صدمه به نسلهای آینده؛ از پارامترهایی است که باید، مورد توجه قرار گیرد بر این اساس می توان این گونه فهمید که میزان شدت و سختگیری رژیم حقوقی حاکم بر ممنوع سازی و یا محدودسازی سلاحها، ارتباط مستقیمی با میزان خطر و آثار مخرب آنها دارد و در نتیجه، هر چه که قدرت انهدام و آثار ویرانگر و آسیبهای ناشی از به کارگیری سلاحی بیشتر باشد، به همان نسبت امکان استفاده از آن نیز باید محدودتر و حتی ممنوع گردد. خصوصا آنکه بر مبنای قواعد منشور ملل متحد، از جمله بند4ماده2و ماده51؛ که در واقع به طور عمده برگردانی از حقوق بین الملل عرفی است؛ توسل به زور در روابط بین المللی کشورها ممنوع می باشد. لذا در این بحث به بررسی موضوع تهدید و بکارگیری تسلیحات هسته ای از منظر قواعد منع توسل به زور و حقوق بین الملل می پردازیم.