وجود گونه Bipolaris hawaiiensis همراه بذور گیاه برنج در ایران

در اواخر فصل زراعی سال 1388، روی نمونه های بذور آلوده رقم عنبربو قرمز برنج جمع آوری شده از مزارع موسسه تحقیقات کشاورزی واقع در شاوور از توابع شهرستان اهواز، لکه هایی به رنگ قهوه ای مشاهده گردیدند. پس از انتقال نمونه های آلوده به آزمایشگاه، قطعاتی از حد فاصل بخش های آلوده و سالم بذور انتخاب شدند و به مدت 20 دقیقه زیر جریان آب شیر شستشو شدند. پس از ضدعفونی سطحی بذور به مدت یک دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم رقیق شده (محتوی 1% کلر در محلول تجاری) و سه بار شستشو با آب مقطر سترون و سپس خشک کردن با کاغذ صافی سترون، قطعات روی بستری متشکل از کاغذ صافی مرطوب (Blotter method) درون تشتک های پتری سترون قرار داده شدند. تشتک های پتری درون انکوباتور با دمای 25-22 درجه سلسیوس قرار گرفتند. پس از گذشت 17 روز، پرگنه های رشد کرده قارچ در اطراف هر قطعه به روش تک اسپور خالص سازی شدند. قطر پرگنه قارچ پس از چهار شبانه روز رشد در شرایط تاریکی و دمای 25 درجه سلسیوس روی محیط غذایی سیب زمینی دکستروز آگار (PDA)، به حدود چهار سانتی متر رسید. رنگ پرگنه قارچ در مرکز تشتک پتری به رنگ خاکستری و در حاشیه به رنگ قهوه ای تیره بود. به منظور تحریک تشکیل کنیدیوم در پرگنه قارچ، جدایه به دست آمده، روی محیط غذایی حاوی کاه گندم و آب شیر- آگار دو درصد (TWA plus wheat straw) در دمای 25-22 درجه سلسیوس و با شرایط نور متناوب (12 ساعت تاریکی و 12 ساعت روشنایی) کشت داده شد. Sivanesan، A. Mycologia 1992)) پس از گذشت حدود 10 روز، کنیدیوم های قارچ به وفور روی ساقه های گندم تشکیل شدند. کنیدیوم ها به رنگ قهوه ای روشن تا متمایل به تیره بوده و سطح صاف داشتند. کنیدیوم ها اغلب استوانه ای شکل و دارای 6-3 و اغلب پنج دیواره عرضی بودند. به طور تصادفی طول و عرض حدود 100 کنیدیوم و 30 کنیدیوفور از طریق میکروسکوپ دوچشمی شکل 1. کنیدیوم و کنیدیوم های گونه Biopolaris hawaiiensis Fig. 1. Conidiophor and Conidia of Bipolaris hawaiiesis olympus مدل BH-2 ساخت کشور ژاپن و با عدسی شیئی 40 اندازه گیری شد. میانگین طول کنیدیوم ها 37-75/8 میکرومتر و عرض آنها 10 - 5 میکرومتر بود. کنیدیوفورها منفرد و به حالت افراشته قرار داشتند. کنیدیوفورها به رنگ قهوه ای روشن تا متمایل به تیره بوده و میانگین طول آنها حداکثر 120 و عرض آنها 7-2 میکرومتر بود. بر اساس خصوصیات ریخت شناختی مورد بررسی و مقایسه این خصوصیات با توصیفات انجام شده توسط الیس (Ellis، dematiaceous hyphomycetes، 1976) و سیوانسان (Sivanesan، Graminicolous species of hyphomycetes، 1987)، جدایه به دست آمده تحت گونه Bipolaris hawaiiensis تعیین نام گردید. طبق بررسی های انجام گرفته، این اولین گزارش از وجود این گونه قارچی روی بذرهای برنج در ایران می باشد. گونه hawaiiensis B. برای ارزیابی قابلیت ایجاد بیماری این گونه روی گیاه برنج، آزمون بیماری زایی در شرایط گلخانه ای انجام شد. سوسپانسیون اسپور با غلظت 104×5 تهیه شد و مایه زنی صورت گرفت. بیماری زایی این گونه در محیط گلخانه ثابت نشد و برگ ها بدون علائم بودند. در شکل 1 عکس میکروسکوپی از اندام های مختلف قارچی شامل کنیدیوم، کنیدیوفور قارچ نشان داده شده که توسط دوربین Sony مدل متصل به میکروسکوپ Olympus با بزرگنمایی 100 گرفته شده است.