بررسی کاریولوژیکی بعضی از جمعیتهای گونه های تتراپلوئید جنس اسپرس (Onobrychis) موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران

جنس اسپرس دارای حدود 342 گونه می باشد که از نظر مورفولوژی و کاریولوژی تنوع زیادی را نشان می دهد. برای بررسی تنوع کاریولوژیکی از سیستم آنالیز تصویری استفاده شد. بدین منظور بذور 19 جمعیت متعلق به 5 گونه مختلف کشت شد و پس از جوانه زنی بذور از مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریولوژیکی استفاده شد. تعداد کروموزومهای پایه در جمعیتهای مورد بررسی 7=x بود و همگی دارای 28 کروموزوم، اما از تنوع کروموزومی قابل توجهی برخوردار بودند که این امر بیانگر وجود تنوع بین گونه ای و درون گونه ای است. دو گونه (6012) O. persica و (6014) O. viciaefolia به ترتیب دارای بیشترین و کمترین ارزش نسبی کروماتین بودند و دو گونه (3026) O. viciaefolia با فرمول کاریوتیپی st2+sm10+m16 و (3396) O. sativa با فرمول کاریوتیپی m28 نیز به ترتیب نامتقارن ترین و متقارن ترین کاریوتیپ (از لحاظ تقارن درون کروموزومی) را نشان دادند. جمعیت (2399) O. sativa با داشتن بیشترین تغییرات بین کروموزومی از نامتقارن ترین کاریوتیپ از لحاظ بین کروموزومی، برخوردار بود. جمعیت مذکور به همراه جمعیت (182)O. sativa برخلاف سایر جمعیتها که در کلاس A قرار گرفته بودند، کلاس B را بخود اختصاص دادند که این امر موید عدم تقارن بین کروموزومی در آنها است. تجزیه واریانس داده های حاصل از اندازه گیری صفات کروموزومی بیانگر اختلاف معنی دار بین جمعیتها از لحاظ کلیه صفات کروموزومی در سطح 1 درصد بود. با توجه به تنوع موجود در جمعیتها، در تجزیه به مولفه های اصلی، دو مولفه اول و دوم، در مجموع 99 درصد از این تنوع را توجیه نمودند به طوری که در مولفه اول، صفات طول کل کروموزوم و طول بازوی بلند و در مولفه دوم صفات طول بازوی کوتاه، نسبت بازوها و شاخص سانترومری دارای بیشترین اهمیت بودند. در تجزیه خوشه ایبه روش UPGMA (Cophenetic Value: r = 0.73) براساس صفات کاریوتیپی، با برش دندروگرام در فاصله 43/2 جمعیتها در سه گروه متمایز قرار گرفتند که براین اساس جمعیتهای(3026) O. viciaefolia، (281) O. sativa، (6012)O. persica، (2759) O. persica و (242) O. major در کلاس1، جمعیتهای (2399) O. sativa و (2260) O. altissima در کلاس 2 و سایر جمعیتها در کلاس 3 قرار گرفتند. در این بررسی کمترین فاصله(053/0) بین دو جمعیت (2985) O. sativa و (3002) O. sativa و بیشترین فاصله (09/4) بین دو گونه (2260) O. altissima و (242) O. major مشاهده شد. در تجزیه خوشه ایبه روش UPGMA ((r = 0.75 بر اساس دو پارامتر 1A و 2A با برش دندروگرام در فاصله 56/1 جمعیتها از لحاظ تکاملی در سه گروه متمایز قرار گرفتند. بر این اساس جمعیتهای (1586)O. sativa و(3981) O. sativaکمترین مقدار فاصله (278/0) را نشان دادند در حالی که بیشترین فاصله (46/2) بین دو گونه (2260) O. altissima و (1586)O. sativa مشاهده شد.