پنبه تراریخته، جنبه های علمی و تاثیر آن بر اقتصاد ایران و کشور های در حال توسعه

یکی از مهم ترین گیاهان تراریخته که در سطح وسیع در دنیا کشت وکار می شود، پنبه است. تا پایان سال 2010 سطح زیر کشت محصولات تراریخته به 148 میلیون هکتار رسید که از این میان بیش از 17 میلیون هکتار به پنبه تراریخته اختصاص داشت. هندوستان با 10 میلیون هکتار پنبه Bt مقاوم به حشرات پروانه ای بیشترین سطح زیر کشت را دارا است. پاکستان هم در سال زراعی گذشته، کشت بیش از 4/2 میلیون هکتار از این نوع پنبه تراریخته را اعلام کرد. در ایران هم از سال 1383 پنبه تراریخته متحمل به آفات پروانه ای و بیماری ها از طریق مهندسی ژنتیک در مراحل آزمایشگاهی و گلخانه ای تولید شده که از این منظر یعنی هرم بندی بیش از یک تراژن در منطقه خاورمیانه حائز رتبه نخست علمی است، اگر چه تولید تجاری آن هنوز انجام نشده است. از جنبه علمی نیز با توجه به اینکه کلیه مراحل تولید این گیاه تراریخته در ایران انجام شده، نسبت به محصولات رهاسازی شده توسط برخی کشورهای منطقه برتری دارد. در مراحل پیشرفته مطالعه آزمایشگاهی، تجزیه و تحلیل های مولکولی، انجام مطالعات گسترده زیست سنجی و بررسی مقاومت گیاهان حاصل در آزمایشگاه و گلخانه بر علیه کرم غوزه پنبه و بیماری قارچی پژمردگی ورتیسیلیوز انجام شده است. از طرف دیگر مطالعات وراثت و انتقال صفات به نسل های بعدی، گیاه مذکور برای آزمایش های میدانی و رها سازی مزرعه ای آماده شده اند. با کشت پنبه تراریخته مقاوم به آفات و بیماری ها، مصرف سموم شیمیایی که آلوده کننده محیط زیست هستند، بطور چشم گیری در زراعت پنبه کاهش خواهد یافت. خوشبختانه در سال 88 قانون ایمنی زیستی که چارچوب و مقررات برای اخذ مجوز رها سازی را تعیین می کند تصویب شد و امید می رود در سال جاری با تصویب آیین نامه های اجرایی قانون ملی ایمنی زیستی که در آن روند اخذ مجوز برای انجام آزمایش های میدانی تدوین شده در سال های آتی آزمایش های میدانی و رهاسازی این دستاورد مهم صورت پذیرد. سودی که کشاورزان در کشورهای در حال توسعه از کشت پنبه های Bt بدست آورده اند بیش از 600 دلار در هکتار برآورد شده است. بنابراین، دستاوردهای زیست محیطی حاصل از عدم مصرف سموم مختلف در کنار چنین کاهش قابل توجهی از هزینه های تولید شایان توجه و ارزشمند است.