علوم تفسیری

مقدمه مترجم:[مقاله حاضر اثر پروفسور جین دمن مک اولیف، قرآن پژوه معروف وسرویراستار دایره المعارف قرآن لیدن، است. وی در این مقاله به تبیین و معرفی اجمالی علوم قرآنی پرداخته است. محور کار مک اولیف در این کار دو کتاب معروف و مهم علوم قرآنی یعنی «البرهان فی علوم القرآن» اثر زرکشی و «الاتقان فی علوم القرآن» اثر سیوطی است. او از رهگذر مقایسه این دو کتاب مطالب سودمندی را در عرصه یاد شده ارائه داده است.] در برنامه تحصیلات تکمیلی همه دانشکده های مطالعات دینی در جهان اسلام دانشجویانی یافت می شوند که در دوره هایی به نام «علوم قرآن» شرکت می کنند.1 هر چند این عبارت برای انگلیسی زبانان قدری عجیب به نظر می رسد؛ اما رشته ای که این مطالعات شامل آن می شود برای عقیده و عمل اسلامی بسیار پراهمیت است. این قبیل کلاس ها طیفی از موضوعات مورد نیاز برای گسترش فهمی دقیق و مومنانه از قرآن را پوشش می دهد. در جهان اسلام این مطالب مقدمات ضروری برای هر تعلیم یا تحقیق در مورد قرآن است.
من از اصطلاح«field» (رشته) استفاده کرده ام؛ زیرا علوم قرآنی ترکیبی ازموضوعات یا شاخه های متعددی است و یک برنامه کامل مطالعاتی آنان باید شامل فعالیتی جدی در مورد زیررشته های تشکیل دهنده باشد (نک: مک اولیف 2002). هر چند تعداد نسبتا کمی در این رشته مشغول به تحصیل هستند؛ اما بسیاری دانشجویان در دانشگاه های اسلامی حداقل در معرض بررسی کلی علوم قرآنی قرار گرفته اند و ناشران نیز به طور مستمر مخازن کتاب های خود را از متون مرتبط پر می کنند. دانشجویان تحصیلات تکمیلی که بیشتر مطالعات متمرکز و تحقیقات دانشگاهی را در این رشته پی گیری می کنند رو به رشد هستند. درک کیفیت تحول این برنامه آموزشی و موضوعات مرتبط با آن، مستلزم نگاهی به گذشته حداقل به میزان پنج قرن و آغاز تلاشی برای بازسازی گذشته است.