بررسی و نقد تلاش های ادبی ابوعبیده (پیشتاز علم معانی و بیان) پیرامون قرآن کریم

کتاب «مجاز القرآن» از نخستین کتاب هایی است که در پایان قرن دوم هجری، به وسیله ابوعبیده معمر بن مثنی، پیرامون قرآن کریم تالیف شد. با بررسی دقیق این کتاب به این نکته پی می بریم که ابوعبیده، گام های اولیه را در رابطه با نظم و اسلوب قرآن کریم برداشته است. تلاش های او در این زمینه، راه را برای تالیف کتب جامعی در زمینه اسلوب ادبی قرآن کریم هموار ساخت و تاثیر آن در آثار نویسندگان قرون بعد آشکار است.
ابوعبیده در کتابش به کشف جنبه های زیبایی شناسی قرآن کریم پرداخته است. وی به این مسئله واقف شده که در آیات قرآن کریم چیزی نهفته است که شرح و توضیح نیاز دارد. او با استشهاد به آیات قرآن کریم، حدیث نبوی، شعر و نثر، به بیان ویژگی های لغوی، نحوی و بلاغی این کتاب مقدس پرداخته و از این طریق به راز اعجاز قرآن کریم و بلاغت منحصر به فرد آن پی برده است؛ هرچند، به صورت مستقیم، اشاره ای به لفظ (اعجاز) ومسئله ی اعجاز نکرده است.
بنابراین، کتاب «مجاز القرآن» نخستین کتابی است که به کشف اعجاز قرآن کریم پرداخته و اسلوب ادبی قرآن کریم را بررسی نموده است.
روشی که در این مقاله به آن تکیه نموده ایم روش توصیفی – تحلیلی است.