ارزیابی تحمل تنش کم آبی در ارقام کنجد بر اساس شاخص های تحمل

به منظور بررسی تحمل خشکی در کنجد و نیز ارزیابی شاخص های تحمل تنش، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح (100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) و ده رقم کنجد به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرار گرفت. برای محاسبه نیاز آبی گیاه از نرم افزار CROPWAT (روش پنمن مانتیث) مطابق روش فائو-56 استفاده شد. تجزیه واریانس نشان داد که بین سطوح تنش و ارقام از نظر عملکرد در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد، ولی اثر متقابل دو عامل غیر معنی دار بود. بنابرین، شاخص های تحمل بر مبنای عملکرد ارقام در شرایط تنش و بدون تنش محاسبه شد. تجزیه واریانس شاخص ها نشان داد که ارقام از نظر شاخص های میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی (GMP)، تحمل به تنش (STI) و میانگین هارمونیک (HARM) اختلاف معنی دار دارند. با در نظر گرفتن همبستگی آنها با عملکرد در شرایط تنش و غیر تنش، این شاخص ها به عنوان بهترین شاخص ها در جداسازی ارقام متحمل انتخاب گردیدند. شاخص های تحمل (TOL) و حساسیت به تنش (SSI) در تمایز ارقام نقش زیادی نداشتند. گروه بندی ارقام با روش تجزیه خوشه اینشان داد که ارقام کرج 1،IS و اولتان، پرمحصول و متحمل به تنش آبی بوده و ارقام هندی 14 و یلووایت به عنوان حساس ترین ارقام نسبت به تنش آبی بودند. گروه بندی ارقام با ترسیم نمودار سه بعدی براساس عملکرد در شرایط تنش، بدون تنش و شاخص STI و همچنین، تجزیه به مولفه های اصلی، نتایج تجزیه خوشه ایرا تایید کرد.