بازتاب وقایع روزگار بر سروده های دهخدا

دهخدا از برجسته ترین چهره های فرهنگ و ادب این مرز و بوم است که علاوه بر عرصه های سیاست، روزنامه نگاری، پژوهش و تالیف، در نویسندگی و شاعری نیز نقش مهمی ایفا کرده است. او متعلق به روزگار پرفراز و نشیبی است که جامعه ایرانی رویدادهای مهمی چون نهضت مشروطیت، جنگ های جهانی اول و دوم، استبداد رضاخانی و ملی شدن صنعت نفت را پس پشت نهاده است. وی به عنوان پژوهشگری آگاه به مسائل سیاسی و نویسنده ای دارای ذوق شاعری بر وقایع اثر گذاشته یا از آن ها تاثیر پذیرفته است. بعضی از این وقایع در اشعار باقی مانده او بازتابی درخور تامل یافته که دقت در آن ها مبین اهمیت واقعه و نظر دهخدا درباره آن است؛ در این گفتار سعی می شود ضمن توضیح مختصری درباره زندگانی، آثار، خدمات فرهنگی و قدرت شاعری دهخدا، بازتاب این وقایع بر سروده هایش با روش تحلیلی توصیفی نشان داده شود. بدیهی است نقد و ارزیابی عملکرد اشخاصی که به بهانه ای از آن ها نام برده می شود هدف این مقاله نبوده و مجالی درخور می طلبد. حاصل این پژوهش عرضه شناختی تازه از دهخدا در عرصه سیاست و نمایش اتفاقات مهمی است که ذهن او را به خود مشغول داشته و گذر زمان بر اهمیت آن ها صحه گذاشته است.