استفاده بی رویه از پرسشنامه ها در انجام تحقیقات در ایران: بررسی دو مورد

در کنار رشد فزاینده تعداد مجلات و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، شاهد تعداد بسیاری تحقیقات مبتنی بر پرسشنامه های گوناگون با موضوعات مشابه در این نشریات هستیم. این مطالعه بر آن است تا روند رو به رشد انتشار مقالات حاصل از پژوهش های مبتنی بر پرسشنامه، با تاکید بر دو نمونه شناخته شده مرتبط با اختلالات روانی، شامل پرسشنامه های Beck و General health quality) GHQ) را در ایران بررسی نموده و با وضعیت جهانی مقایسه نماید.
این مطالعه از نوع مروری نظاممند است و به بررسی 412 عنوان مقاله که طی سال های 1386-1390 از دو پرسشنامه Beck و GHQ برای انجام پژوهش استفاده کردند شامل 248 عنوان مقاله از پرسشنامه Beck و 164 مقاله از پرسشنامه GHQ پرداخته است. کلمات کلیدی مرتبط در پایگاه های اطلاعت علمی داخلی شامل Iranmedex، پایگاه اطلاعاتی جهاد دانشگاهی و Magiran و نیز پایگاه های خارجی PubMed و Science Direct جستجو شدند.
میزان انتشار مقالات از پرسشنامه های یاد شده رو به رشد است. طی سال های 1386-1390 تعداد مقالات منتشره از پرسشنامه Beck در ایران دو و نیم برابر آمریکا و 5/18% کل جهان بوده است. با توجه به کل تعداد مقالات منتشره در زمینه علوم پزشکی در ایران نسبت به جهان که کمتر از 3/1% می باشد، این رقم بالا است. همچنین تعداد مقالات منتشره از پرسشنامه GHQ از ایران تقریبا 10 برابر آمریکا و 50% کل جهان بود.
استفاده بی رویه از پرسشنامه ها در انجام تحقیقاتی که قبلا مکررا انجام شده اند نوعی اتلاف منابع است. توصیه می شود محققان و دانشجویان بیشتر به مطالعات مداخله ای جهت حل مشکلات شناخته شده سلامت، از جمله افسردگی پرداخته و مراکز تحقیقاتی و سردبیران مجلات نیز در تصویب و انتشار نتایج این گونه تحقیقات توجه بیشتری مبذول نمایند.